2024’e doğru geri sayım devam ederken yılın haberlerini inceledik ve 2023’te ele aldığımız konular arasında öne çıkanları, içerdikleri temalara göre derledik. Tüm derlemelerimize buradan erişebilirsiniz. Bu derlemede, geri dönüşüm ya da ileri dönüşümle hayata geçirilen projeleri bir araya getirdik.

Bu yıl sık sık ileri dönüşümle yaratılmış mobilya tasarımlarıyla, moda koleksiyonlarıyla, festival yerleştirmeleriyle ve mimari çalışmalarla karşılaştık. Geri dönüşüme göre kurgulanmış reklam kampanyaları, ürün ambalajları, ürün tasarımları, yapı malzemeleri de hayata geçirildi. Büyük markaların geri dönüşüm için yaptıkları iş birlikleri dikkat çekiciydi.

Geri dönüşüm ve ileri dönüşüm farkı nedir?

Başlarken geri dönüşüm ve ileri dönüşüm tanımlarına da tekrar açıklık getirmekte fayda var. İleri dönüşüm, eski bir nesneyle ya da malzemeyle farklı bir amaçla kullanılabilecek yeni şeyler tasarlamak anlamına geliyor. İleri dönüşümde ham madde parçalanmıyor, ağır imalat süreçlerinden geçirilmiyor. Biriktirdiğiniz dondurma çubuklarıyla kalemlik yaptığınız, eski yoğurt kaplarınızı boyayıp saksıya dönüştürdüğünüzde ileri dönüşüm yapmış oluyorsunuz. Kimi zaman yeni bir şekil vererek kimi zaman da bazı eklemeler yaparak eşyanın değerini artırmış oluyorsunuz. Kullanılmayan nesnelerin (atık kağıt, plastik vb.) geri dönüşüm tesislerinde işlenerek tekrar ham madde haline getirilmesine ise geri dönüşüm adı veriliyor. Bu hammaddeler tekrar fabrikalar tarafından üretimde kullanılmak üzere dönüştürülüyor. Dolayısıya bireysel olarak geri dönüşümü gerçekleştirmek pek de mümkün değil.

Hep birlikte yılın yaratıcı geri dönüşüm ve ileri dönüşüm projelerine yakından bakalım.

Geri Dönüşüm Projeleri

Geri Dönüşümsüz Plastik Cerrahi Merkezi

Çevre dostu su markası Liquid Death, yeni kampanyasında geri dönüştürülemeyen tonlarca plastiği değerlendirmek için bir plastik cerrahi merkezi kurdu. Plastic Surgery Center adlı kampanya plastik atıklarla plastik cerrahiyi bir araya getiriyor. Kreatif ajans Party Land imzalı kampanya filminde ABD’li komedyen Whitney Cummings Plastic Surgery Center’da çalışan bir plastik cerrahı canlandırıyor. Cerrah Cummings, plastik atıkları okyanuslardan ve kumsallardan uzak tutmanın yolunu plastik atıkları implant malzemesi olarak hastalarının vücutlarına yerleştirmekte buluyor. Film bir yandan popo kaldırma ve dudak dolgusu gibi mevcut kozmetik cerrahi trendleri ti’ye alırken, diğer yandan da geri dönüşümün etkisi olmayan kurumsal bir yeşil aklamadan ibaret olduğunun altını çiziyor.

Patatesten Üretilen ve Soyularak Yenebilen İçecek Şişesi

İsveçli tasarım stüdyosu Tomorrow Machine, meyve suyu üretici Eckes Granini’nin Brämhults adlı markası için kompost yapılabilen ve meyve gibi doğranarak yenebilen biyo-bazlı sürdürülebilir bir şişe tasarladı. İsveç Enerji Ajansı’nın stratejik inovasyon programı BioInnovation tarafından desteklenen proje kapsamında plastik muadillerine alternatif olarak geliştirilen Goneshells adlı içecek şişesi görsel olarak ilhamını portakaldan almış olsa da, tamamen patatesten üretildi.

Stellantis Fabrika Çıkışlı İkinci El Otomobil Uygulamasına Başlıyor

Renault’nun ardından Stellantis de fabrika çıkışlı ikinci el otomobil uygulamasını başlatmak üzere harekete geçti; İtalya’nın Torino kentinde ilk Döngüsel Ekonomi Merkezi‘ni açtı. Stellantis’in Mirafiori Kompleksi’nde yer alan SUSTAINera Döngüsel Ekonomi Merkezi, eklenecek ek faaliyetlerle birlikte motor, şanzıman ve elektrikli akünün yeniden üretimi, araç yenileme ve söküm işlemleriyle hizmete başlıyor. 40 milyon Euro yatırımla kurulan merkez, 2025 yılına kadar 550 kişiye istihdam sağlamayı hedefliyor. 73.000 metrekarelik son teknolojiye sahip tesis, Mirafiori Kompleksi’nde sürdürülebilir üretim ve tüketim yaklaşımını uygulayacak şekilde yeniden tasarlanmış bölümlerden oluşuyor.

Kahve Kapsülleri Bisiklete Dönüştü

Nespresso, Vélosophy ile iş birliği yaparak kullanılmış kahve kapsüllerinden RE:CYCLE isimli şık bir bisiklet yarattı. RE:CYCLE, %95 geri dönüştürülmüş alüminyumdan yapılmış bir kadroya sahip. Bu geri dönüştürülmüş malzemenin %20’si ise atık Nespresso kapsüllerinden oluşuyor.

Kahve Atıkları Sürdürülebilir Lüks Saate Dönüştü

Kahve devi Nespresso ile lüks saat markası Hublot, yeni iş birliklerini geri dönüştürülmüş alüminyum kahve kapsülleri ve atıklarından üretilen 24 bin dolar değerindeki saat tasarımıyla duyurdu. Hem zamanın hem de malzemelerin döngüsel olabileceği fikrinden yola çıkan iki İsviçreli şirket, sürdürülebilirlik yaklaşımlarını gerçek bir ürünle hayata geçirdi. Big Bang Unico Nespresso Origin adı verilen saat, geri dönüştürülmüş alüminyumdan üretilen ve yapısında yüzde 28 oranında Nespresso kahve kapsülü içeren 42 mm’lik bir kasaya sahip.

Tekstil Boyalarından Üretilen Cilt Bakım Ürünü

Japon – Alman girişimi olan boya üreticisi Aizome, tekstil boyama fabrikasının atık sularından ‘Wastecare’ adlı bir cilt bakım ürünü ürettiğini ve önümüzdeki aylarda piyasaya süreceğini duyurdu. 140 yılı aşkın zamandır indigofera tinctoria bitkisinin yapraklarından fermantasyon yoluyla elde edilen toz formundaki indigo boya teknikleri üzerine çalışmalar yürüten eski bir tekstil şirketi olan Aizome, bir süredir bitki bazlı farklı boya alternatifleri üretmek için çalışıyordu.

Yapı Malzemesi Olarak Ahşap Yerine Pirinç Kabuğu

Modern Mill, ahşaptan ayırt edilemeyen pirinç kabuğu yapı malzemesi ACRE ile ormansızlaşmaya karşı sürdürülebilir bir ürün öneriyor. Şirketin ilk ürünü olan ACRE, yaygın ormansızlaşmaya bir alternatif sunuyor. Başlıktan da anlayacağınız üzere, bu malzeme kesilmiş ağaçlardan değil tarımsal atık olarak ortaya çıkan pirinç kabuklarından elde ediliyor. Ürün, ahşaptan neredeyse ayırt edilemiyor. ACRE ile Modern Mill, 2022’de Fast Company’den “En İyi Orta Ölçekli İşletme” olarak Dünyayı Değişen Fikirler Ödülü’nü ve 2022 Yılının Yeşil İnşaatçı Ürünleri ödüllerini kazanmış. Florida’daki bir Formula 1 etkinliğinde Heineken için yaratılan yeşil bar da ACRE kullanılarak hazırlanmış.

Balmain ve Evian İş Birliğinin Yeni Kapsül Koleksiyonu

Balmain ve Evian, geçen yıl başlattıkları iş birliklerinin son ürünü olan kapsül koleksiyonu Wieden + Kennedy imzalı “Değişim Birlikte Güzeldir” kampanyasıyla tanıtıyor. Wieden + Kennedy imzalı “Değişim birlikte güzeldir” kampanyasıyla tanıtılan ortaklığın ikinci çalışması, kapüşonlu ve montlardan plaj giyimine kadar çok sayıda parçadan oluşan hayli geniş bir kapsül koleksiyon. Gradyan geçişli tasarımların üretiminde geri dönüştürülmüş plastik su şişelerinin yanı sıra GOTS sertifikalı organik pamuk, FSC sertifikalı viskon ve birkaç GRS sertifikalı geri dönüştürülmüş malzeme gibi sürdürülebilir kumaşlar tercih edildi.

Microsoft’tan Sürdürülebilir Xbox Oyun Kumandası

Microsoft, 22 Nisan Dünya Günü öncesinde geri dönüştürülmüş plastiklerden üretilen sürdürülebilir oyun kumandası Xbox Remix Special Edition‘ı tanıttı. Eski oyun kumandalarından far kapaklarına çeşitli plastik parçaların yeniden öğütülmesi ve ihtiyaç duyulan dayanıklılığın sağlanması için yeşil reçine ile kaplanmasıyla elde edilen hammaddelerden üretilen Remix Special Edition, işlevsel olarak diğer oyun kumandaları ile aynı özelliklere sahip. Tek kullanımlık pil tüketimini azaltmak amacıyla ayrıca 30 saate kadar pil ömrü sunan ve dört saatte tamamen dolan şarj edilebilir bir pil takımını içeriyor.

İleri Dönüşüm Projeleri

Hyundai’den İleri Dönüşüm Moda Koleksiyonu

Yakın zamanda yaklaşık 10 yıllık Moschino macerasını sonlandırarak markanın kreatif direktörlüğünden ayrılan ABD’li tasarımcı Jeremy Scott, Hyundai ile iş birliği yaparak elektrikli otomobil parçalarından oluşan bir ileri dönüşüm koleksiyonu tasarladı. Koleksiyon, Hyundai’nin bu yıl 4. yaşını kutlayan ve otomotiv atıklarını moda ürünlerine dönüştürmek amacıyla kurulan ileri dönüşüm moda platformu ‘Re:Style‘ altında hazırlandı.

Eski Kilimler Mobilyaya Dönüştü

İsveç’te ömrünü tamamlayan kilimler, ülkenin kültürel mirasını onurlandıran mobilyalara dönüştürüldü. 150 yılı aşkın süredir devam eden bir gelenek olan İsveç kilim sanatı (Swedish rag rug), Stokholm merkezli tasarımcı Lars Hofsjö’nün ellerinde çağdaş bir yorumla yeniden hayat buluyor. Kökleri zengin bir kültürel mirasa dayanan bu kilimler, kadınlar tarafından nesiller boyu eskimiş kıyafetler, perdeler, çarşaflar ve döşemeler kullanılarak dokunmuş. Bu süreç atık kumaşlardan; dayanıklılıklarıyla ünlü, karmaşık desenli, rengarenk kilimler ortaya çıkmasını sağlıyor. Bu belki de gelmiş geçmiş en başarılı ileri dönüşüm geleneklerinden biri olabilir. Peki ya bu kilimler ömrünü tamamladığında ne olacak? Stockholm merkezli tasarımcı Lars Hofsjö, onların da şanına yakışır biçimde yeniden değerlendirilmesi için harika bir proje hazırlamış.

Yüzlerce Reklam Panosu Deprem Çadırına Dönüştü

Wunderman Thompson Fas ve sivil toplum kuruluşu Jood, Eylül ayındaki depremde evsiz kalanlar için reklam panolarını afet çadırına dönüştüren bir projeyi hayata geçirdi. Eylül ayında Fas’ın Marakeş-Safi bölgesinde 6,8 – bazı kaynaklara göre 7 – büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. 3.000’e yakın insanın ölümüne ve binlercesinin yaralanmasına ve evsiz kalmasına neden olan yıkıcı depremin ardından, yenilikçi bir insani yardım çabası doğdu. Wunderman Thompson Fas, Jood isimli sivil toplum kuruluşu için hazırladığı kampanyayla açık hava reklam panolarını evsiz kalanlar için çadırlara dönüştüren bir girişim olan Life-Saving Outdoors projesini başlattı.

IKEA Ürünlerinden Üretilen El Yapımı Gitar

Tchiks guitars adlı Youtube kanalında çeşitli malzemelerden el yapımı gitarlar üreten Belçikalı bir amatör marangoz, IKEA ürünlerini Vecnå adlı bir gitar üretti. Beyaz gövdesi, ahşap düğmeleri ve gövdesinin içindeki altıgen dolguyu ortaya çıkaran kesimi ile minimalist bir tasarıma sahip olan Vecnå, bir dizi IKEA ürününün parçalarından meydana geldi. Gövdesinde LACK rafından kaplamalar ve iç dolgular kullanılırken, kenarlarında HENRIKSDAL sandalyesinden ahşap parçalar yer alıyor. STUVA bebek beşiği, LILANGEN kapı kolu, APTILIG doğrama tahtası gitarın yapımında kullanılan IKEA ürünlerinden bazıları.

Eski Otomobil Parçalarından Yapılan Festival Yerleştirmesi

Kullanılmış araba kaportalarından inşa edilen çam kozalağı benzeri yerleştirme “Capot”, müzik festivali Lollapalooza 2023 için yaratıldı. Arjantin merkezli Estudio Normal, Martín Huberman liderliğinde, Lollapalooza festivalinin Buenos Aires ayağı için heykelsi bir yerleştirme yarattı. Yerleştirmenin başlığı, İspanyolca araba kaportası anlamına gelen Capot. Eser, insanların kendilerini çevreleyen nesnelerle olan ilişkisini; özellikle de arabalar, kaportaları ve insanların onlarla olan etkileşimini temsil ediyor. Capot, etkinlik için hem sanatsal bir zemin hem de insanların bir araya geleceği bir nokta olarak kurgulanmış. 95 adet kullanılmış Volkswagen Gol araba kaportası ile inşa edilmiş.

Varil Kapaklarıyla Yaratılan Mozaik Cephe

Yeşil Burun takımadalarının bir parçası olan Sao Vicente adasında, Mindelo şehrindeki Centro Nacional de Artesanato e Design (CNAD / Ulusal Sanatlar, El Sanatları ve Tasarım Merkezi) binasının ön cephesi, bir dizi varil kapağıyla kaplanmış. Projenin yaratıcısı Ramos Castellano Arquitectos, varil gibi kötü çağrışımlar yapan bir nesneyle resmen insana olumlu enerji veren bir görüntü oluşturmayı başarmış.

İleri Dönüşümle Birer Moda Tasarımına Dönüşen Klavye Tuşları

Instagram’da skatesuckers adıyla bilinen Endonezyalı sanatçı Alfaz Syam, bilgisayar klavyelerini ileri dönüşümle giyilebilir hale getirerek modaya kazandırıyor. Klavyeleri kullanarak kendi imzası sayılan bir kar maskesi, eldiven, terlik, güneş güzlüğü ve yelek tasarlayan Syam, Puma Plexus Keeb adını verdiği bir de spor ayakkabı üretti. Klavye tuşlarından oluşan ayakkabıları genellikle 2 ila 3 gün içinde tasarladığını belirten sanatçı, logosuna sadık kalabilmek için legolarla desteklediği Puma Plexus Keeb’i 7 günde ortaya çıkardığını belirtiyor.

İçecek Kutuları Marvel Figürlerine Dönüşüyor

Marvel Comics evreninden Green Goblin’in bir kutu Sprite ile nasıl bir bağlantısı olabilir? Peki ya Deadpool’un Coca-Cola ile ne gibi bir ortak noktası olabilir? Elbette canlı renkleri! Minimaus Crafts elindeki atık içecek kutularını, özellikle renklerine göre değerlendirerek çok başarılı aksiyon figürleri yapıyor. Şimdiye kadar Sprite’ın ve Coca-Cola’nın yanı sıra Royal Grape, Royal Orange ve Pepsi kutularından figürler yapmış. Hepsi de çok titiz bir çalışmanın ürünü. Hatta figürlerin eklem yerleri bile oynatılabiliyor.

Buluntu Nesnelerden Mistik Heykellere

Geleneksel Sri Lanka kültürüyle fütürist estetiği birleştiren Kumkum Fernando, robotlara benzeyen mistik heykeller üretiyor. Heykelleri, Asyalı kabilelerin ve azınlıkların tasarımlarına (mücevher, kilim, maske, süslü kapılar) atıfta bulunan bir tür galaksiler arası karakter. Sanatçının olağanüstü bir işçilikle yarattığı heykeller; aksiyon figürü, robot ve totem arasında bir yerlerde duran eşsiz bir estetiğe sahip. Özellikle “Temples, Gods and Robots” (Tapınaklar, Tanrılar ve Robotlar) serisindeki heykeller sanatçının yaratıcılığının doruklarına vardığı işler. Aslında bu seri, Fernando’nun buluntu malzemeleri çağdaş sanat nesnelerine dönüştüren uzun soluklu projesi Reborn’un bir parçası. Bu projeye dahil olan her heykelin inşası aylar sürüyor. İlk çizimlerle planlanan yapı taşlarından (blok) yoğun emek gerektiren bir zımparalama işlemine ve ardından canlılık getirmek için eklenen ve geleneksel Vietnam usulü kullanılarak parlak cila ile tamamlanan serigrafi tasarımlara uzanan uzun bir süreç söz konusu. Fernando her sınırlı sayıda üretilen heykele lirik bir hikaye de katıyor.