Çevre kirliliği konusundaki duyarlılık yükseldikçe, plastik kullanımını sınırlandırmak ve aşama aşama hayatımızdan çıkarmak için pek çok adım atılıyor. En çok da plastiğin yerine geçebilecek doğal plastik/biyoplastik (bitkilerden yapılmış) malzemeler ve plastik kullanımını sıfırlayan yaratıcı ambalajlar tasarladığına tanık oluyoruz. Öte yandan insanlık plastik kullanımını tamamen bitirebilmiş değil. Bir plastik şişenin doğada çözünmesi bile yaklaşık 450 yıl sürebilirken insalık gezegende savrulan bu dev atık yığınlarıyla nasıl başa çıkacak? Plastik için en sürdürülebilir geri dönüşüm modeli hangisi olabilir? Plastiği etkili bir şekilde parçalayabilen bir enzim tasarlayan Fransız araştırmacılar, bu soruna çözüm öneriyor.
Yeni enzim sürdürülebilir bir geri dönüşüm modeli öneriyor
Fransız araştırmacıların tasarladığı enzim, en sık kullanılan plastik türlerinden birini parçalamakta etkili. Söz konusu olan plastik türü polietilen tereftalat (PET). Günlük yaşamda sık kullanılan pet şişeler – çevre için en büyük tehditlerden biri- de bu malzemeyle üretiliyor. PET ilk olarak 1940’larda geliştirilmiş ve PET’teki karbonu parçalayıp kullanabilen ilk canlı organizma 2016 yılında keşfedilmişti. Bu organizma, bir plastik geri dönüşüm tesisinin yakınında çökelti içinde bulunmuştu. Bu gibi mikro-organizmalar plastik atık sorununu belli bir oranda çözebiliyor belki ama, PET’in karbon omurgasını tamamen parçaladıkları için sürdürülebilir bir sistem kurmaya yani geri dönüşüme izin vermiyor. Plastik kullanımı henüz sıfırlanamadı ve geri dönüşüm olmaması, yeni plastik ürünler için sürekli olarak yeni PET tedarik etmek gerektiği anlamına geliyor. Plastik, petrol rafinerilerinde kullanılan ham petrolün işlenmesi sonucu arta kalan malzemelerden elde ediliyor. Yeni enzimin farkı ise yeni plastik şişeler yapmak için doğrudan tekrar kullanılabilen bir hammadde elde etmeyi sağlaması. Fransız araştırma ekibinin hedefi, mevcut malzemenin yeni PET ürünleri yapmak için hemen yeniden kullanılmasına izin verecek şekilde parçalandığı döngüsel bir PET süreci oluşturmaktı. Bu hedefe ulaştılar.
Enzim başlangıçta 20 saat içinde PET’i %50 oranında sindirebiliyordu. Daha sonra 15 saatte %85’lik sindirimi gerçekleştirecek şekilde geliştirildi. Koşulları optimize ederek, PET’in %90’ını 10 saatin altında parçalamayı başardılar. Geliştirdikleri enzimle bu aşamada, 1.000kg PET atığı, az bir kayıpla 863kg hammaddeye dönüştürebileceklerini gördüler.
Enzimle yapılacak geri dönüşüm, petrolden elde edilen hammadde kadar ucuz olmasa da – özellikle de şu an petrol fiyatları çökmüşken- gelecekte oluşabilecek fiyat şoklarına karşı nispeten bağışık olacağı öngörülüyor. Her şeyden önemlisi de sürdürülebilirliğin öncelik haline geleceği gelecek için uygun bir model sunması.
Görsel: pexels.com(1), pexels.com(2)
