Merkeziyetsiz Otonom Kuruluşlar (DAO), yakın dönemde adını daha sık duymaya başladığımız bir kavram. Murat Pak’ın Censored başlıklı NFT koleksiyonunda ve fast food bayilikleri satın alıp yönetmek için fon toplayan kripto para topluluğu FriesDAO ile karşımıza çıkan merkezisyetsiz otonom organizasyonlar, yatırımcıların jetonları (token) sayesinde söz hakları olmasına imkan tanıyor. Blok zinciri üzerinde işlem yapan organizasyonların belirli bir yöneticiye ya da yönetim kuruluna bağlı kalmadan organizasyonun içinde yer alan kişilerin oy vererek kontrol edilmesi anlamını geliyor.

Google’ın eski yazılım mühendislerinden Mike Hearn, DAO’ları çağırıldığı zaman yolcu alan, buradan elde ettiği kazançla yakıtını dolduran ve bu işlemleri insanlara ihtiyaç duymadan yapan otonom taksilere benzetiyor. Buradaki otonom araçlar herhangi bir otoriteye ihtiyaç duymayan organizasyonları temsil ediyor.

Yazar, konuşmacı ve iş insanı Sandy Carter’ın Web3, NFT ve metaverse kavramları üzerine giriş seviyesinde yaptığı konuşmada değindiği gibi Web3 dünyası içerisinde kullanıcılara sunulan en büyük değer sahiplik (ownership). Bu nedenle de bireyler kullanıcı değil bir üye olarak görülüyor. Organizasyonun karar almasında ve hareket etmesinde söz sahibi oluyor.

DAO’lar için 3 önemli değer

Her ne kadar bu yapıya ait herkes söz sahibi olsa da kişiler ne kadar fazla token’a sahipse o kadar söz hakkına sahip oluyor. Dolayısıyla DAO’lar her ne kadar merkezi otoriteye sahip olmayan kurumlara karşı bir alternatif olsa da kendi içinde çelişkileri de barındırıyor.

SXSW oturumunda da Rus punk rock protesto grubu Pussy Riot’un eski bir üyesi, UnicornDAO ve UkraineDAO‘nun kurucu ortaya Nadya Tolokonnikova, Big Green STK’sının eşkurucusu Kimbal Musk, Friends with Benefits DAO (FWB DAO) yöneticisi Alex Zhang, CoinDesk CCO’su Michael J. Casey’nin moderatörlüğünde soruları yanıtladı.

Oturum boyunca konuşmacılar DAO’lar ile merkeziyetçi özerk kuruluşların arasındaki farkları değerlendirirken üç ana başlık değer kazanıyor. Şeffaflık, sahiplik ve yerelleştirme kavramları DAO’ların geleceğini sağlam temelleri oturtması için ana ilkeler.

Thank you @kimbal @tolokno @alexzhang__ for discussing #DAOs at #SXSW with me – one of the most invigorating sessions I've ever had on stage!

Join us at @CoinDesk's #Consensus2022 to further the conversation.@UnicornDAO @pussyrrriot @fwbtweets @biggreen @CoinDesk @Ukraine_DAO pic.twitter.com/sdQVXvG2KU

— Michael J. Casey (@mikejcasey) March 14, 2022

Alez Zhang, DAO’ları beraber karar alan arkadaşların ortak bir banka hesabı paylaşmasına benzetiyor

Alex Zhang, DAO’ları basit bir tabirle bir grubun aynı banka hesabını paylaşmasına benzetiyor. Örneğin bir Discord sunucusunda sürekli iletişim halinde olup beraber karar alan arkadaşların aynı banka hesap üzerinden işlem yapması gibi. Teknoloji ve kültürün kesiştiği noktada konumlanan FWB DAO da ilginç projelere ve yaratıcı işlere fon toplamak için oluşturulan kolektif bir topluluk. Sanaçtıları ve yaratıcıları destekleyen bağımsız organizasyon, çevrim içi yayın ve sanatçı keşif platformu olmasının aynı sıra teknoloji ve kültür alanındaki girişimciler için bir tür kuluçka merkezi görevi üstleniyor.

Token’ların sıradan bir jetondan NFT’lerin ise sadece bir çizimden çok daha fazlasını olduğunu ifade eden konuşmacılar sadece merkeziyetsiz yönetim biçimleri inşa etmek için değil hızlı hareket edilmesi gereken durumlarda da DAO’ların etkili bir çözüm olabileceğini örneklerle gösteriyor.

DAO’lar bürokratik engelleri aşmak için hızlı bir çözüm

Rusya’nın işgalinden etkilenen vatandaşlara yardımcı olmak için kurulan UkraineDAO, Ethereum üzerinden basılan 10.000 Ukrayna bayrağı NFT’sinin satıyor. Fikrinin arkasındaki isim Nadya Tolokonnikova, NFT’lerin yerel sorunları nasıl çözebileceğini göstermeye çalıştıklarını vurguluyor.

Yaklaşık 7 milyon dolar değerinde ETH toplayan UkraineDAO, ilerleyen dönemde Ukrayna ordusunu desteklemek için fonların güvenli bir şekilde aktaracak. Organizatörler bunun için Ukrayna’nın silahlı kuvvetlerini destekleyen Come Back Alive ile iş birliği yapıyor.

welcome to @Ukraine_DAO.

our goal is to raise funds to donate to Ukranian civilian organizations who help those suffering from the war that Putin started in Ukraine.

we'll be buying an NFT of Ukrainian flag.

much support and love to Ukraine 🇺🇦💔@TrippyLabs @PleasrDAO pic.twitter.com/cxVS7OiP2K

— 𝖕𝖚𝖘𝖘𝖞 𝖗𝖎𝖔𝖙💦 (@pussyrrriot) February 24, 2022

DAO ile STK fikrini harmanlayan Kimbal Musk ise gücü organizasyonu oluşturan bireylere gerçekten vererek sürecin ne kadar şeffaf yürütülebileceğini göstermeye çalışıyor. Benzer bir şekilde Tolokonnikova da hazine ve fon dağıtımı konusunda şeffaflık olmadığı için STK’ların veya bağımsız kuruluşların çeşitli bürokrasi süreçlerin takılıp kaldığını ve bunun sonucunda iyi bir hedef doğrultusunda yapılmak istenenlerin sonuçsuz kaldığını söylüyor.

Alex Zhang, ABD’de bir şirket türü olan LLC’lerin (sınırlı sorumluluk şirketleri) ve Türkiye’de anonim şirket olarak tanımlayabileceğimiz Corporation’ların en nihayetinde DAO’ları dönüşeceğini ve merkeziyetsiz otonom kuruluşların standartlaşarak fiziksel dünyada da faaliyet gösteren kurumlar olacağını düşünüyor.

Görsel: SXSW, Alex Zhang, Ryerson University Finance Society