COVID-19’un ilk zamanlarında birçoğumuz virüsün yayılımını küresel ölçekteki vaka sayısını ve ülkelere göre dağılımını anlık olarak listeleyen siteler üzerinden takip ediyorduk. Pandeminin ilk zamanları COVID-19 salgını hakkında doğru bilgi edinme yöntemlerini paylaştığımız haberimizde bu sitelere yer vermiştik. Virüs hakkında bilgiye ve veriye daha detaylı olarak ulaştıkça bu sitelerin çeşitliliği de arttı. Google’ın istatistikleri ve haberleri paylaştığı sayfasının yanı sıra Johns Hopkins Üniversitesi gibi bazı üniversiteler de kendi siteleri üzerinden özelleştirilmiş haritaları paylaşıyor.

Aşı ve ilaç konusunda farklı ülkelerin çalışmaları sürüyor

Pandemi sürecinde yaklaşık bir yılı geride bırakıyoruz. Virüsün küresel ölçekte yayılmış olmasıyla birlikte günlük vaka sayıları bir yana aşı çalışmaları da yakından takip ediliyor. Çalışmalarda olumlu sonuçlar elde ediliyor. Geçtiğimiz haftalarda Pfizer ve Alman ortağı BioNTech, COVID-19 için geliştirdikleri aşının yüzde 90’dan fazla etkili olduğunu bildirdi. Aynı şekilde Moderna, aşısının yüzde 95’e kadar etkili olduğunu söylüyor. Bu iki aşı da RNA tabanlı. Yani virüsün RNA zincirinden belirli bir kısım insan vücuduna enjekte edilerek bağışıklık kazanması sağlanıyor. Washington Post tarafından paylaşılan makalede bu sistemin nasıl işlediği görselleştiriliyor.

Kimin hangi aşıyı geliştirdiğini gösteren ve aşıların detaylarıyla ilgili bilgi sunan kaynaklar

Aşı ve ilaç çalışmalarıyla ilgili gelişmeler takip edilirken en çok merak edilenlerin başında çalışmaların hangi aşamada olduğu ve hangi aşının kimin tarafından üretildiği geliyor. Dünya Sağlık Örgütü internet sitesi üzerinden aşı konusunda güncel bilgileri yazılı olarak paylaşıyor. COVID-19 ile ilgili bilgileri ve verileri tek bir yerde toplamayı amaçlayan Center for Science in the Public Interest (CSPI) ise kanıt aktarma merkezi adı verdiği bölümde aşı çalışmaları konusunda detaylı bilgileri paylaşan sitelere yer veriyor. İnternet siteleri; çalışma, sonuç ve inceleme olmak üzere üç kategoride sıralanıyor.

Biyolojik çizimleri oluşturmaya ve paylaşmaya yardımcı olan BioRender de bu siteler arasında yer alıyor. Aşı ve ilaç çalışmalarının yer aldığı sayfada 23 Kasım’da yapılan son güncellemeye göre 182 aşı çalışmasının yapıldığı bilgisine yer veriliyor. Bunlardan 58 tanesinde insan üstünde denemelere geçilmiş.

BioRender, aşı adaylarını listelediği tabloda aşının hangi ülkeler tarafından üretildiği, aşının tedavide hangi yöntemi kullandığı, şu an kaçıncı aşamada olduğu gibi bilgilere yer veriliyor. Ayrıca her aşının detaylı açıklamasında organizasyonda hangi kurum, kuruluş ve üniversitelerin yer aldığı da paylaşılıyor.

Center for Science in the Public Interest (CSPI), BioRender’ın yanı sıra çalışmaları gösteren diğer siteleri de paylaşıyor. London School of Hygiene & Tropical Medicine, çalışmaları haritadan ve grafikler üzerinden gösteriyor. Burada yer alan bilgiye göre de viral vektör, RNA, protein altbirim gibi farklı teknolojiler kullanılarak geliştirilen 261 aşı bulunuyor. The Infectious Diseases Data Observatory (IDDO) ise çalışmaları geniş bir ağ haritası üzerinden görselleştiriyor.

Deneme sürecinde olan aşıların güvenirliği ve işlevselliği farklı fazlarda test ediliyor. Şu ana kadar dağıtıma hazır bir aşı bulunmuş olmasa da 2021’in ilk çeyreğinde aşılara erişimin başlanacağı planlanıyor. BBC Türkçe tarafından paylaşılan videoda aşıların dağıtımında hangi yöntemlerin kullanılacağı ve sürecin nasıl ilerleyeceği anlatılıyor. Aşı ve ilaç çalışmaları ile ilgili tüm uluslararası veritabanlarını tek bir yerde toplamayı amaçlayan Center for Science in the Public Interest’in internet sitesi üzerinden aşı çalışmalarındaki ilerleyişi paylaşan diğer tüm sitelere ulaşabilirsiniz.

Görsel: IMPAQ, CSPI, IDDO, Vaccine Centre, Washington Post