Dünya yangınlar nedeniyle gittikçe derinleşen ormansızlaşma sorunuyla mücadele içinde ve Türkiye de bu anlamda büyük kayıplar veren ülkelerden biri. Son yıllarda Pano AI ve SensoRy AI gibi yapay zekâ destekli erken tespit sistemlerinin sıkça karşımıza çıkmasının nedeni de bu soruna karşı başlatılan yoğun çözüm arayışı. Suat Batuhan Esirger’in yapay zekâ entegreli ForestGuard 2.0 projesi de James Dyson Ödülü’nü kazanarak şu sıralar en çok dikkat çeken işlerden biri oldu.
James Dyson Ödülü, James Dyson Vakfı tarafından her yıl düzenlenen sürdürülebilirlik odaklı bir mühendislik yarışması. Yangınları gerçek zamanlı olarak ultra erken şekilde tespit eden, nesnelerin interneti (IoT) tabanlı ve uydu bağlantılı bir sensör sistemi olan “ForestGuard 2.0” projesi, 2023 yılı James Dyson Ödülü’nün Türkiye ayağının ulusal kazananı olarak 5 bin sterlin ödül aldı. Projenin sahibi Batuhan Esirger, 2016 yılında İstanbul Kültür Üniversitesi Mimarlık Bölümü’nden mezun olmuş. Yüksek lisansını ise İstanbul Teknik Üniversitesi’nde Mimari Tasarım Bilgi İşlem üzerine yapmış ve eş zamanlı olarak İstanbul Bilgi Üniversitesi’nde Öğretim Görevlisi olarak ders veriyor.
ForestGuard 2.0, tepki süresini 15 dakikanın altına indirme fırsatı sunuyor
Şimdi Suat Batuhan Esirger’in projesine yakından bakalım. Sistem, yapay zekâ entegreli gaz sınıflandırması sayesinde, daha ilk anlarda yetkilileri bilgilendirerek yangın yayılmadan müdahale etmelerini sağlıyor. ForestGuard, S-Band RF kanalı ile sensör-uydu iletişimini kullanarak ormanlarda bir ağ olarak çalışıyor. Modüller, gaz seviyelerini, sıcaklığı, nemi ve hava basıncını ölçebilen ve ayrıca farklı senaryolar için havayı analiz edebilen hassas, geniş spektrumlu sensörlere sahip. Özel tasarlanmış kartlar Edge AI (Edge Yapay Zeka) özellikli. Gereksiz çabaları azaltmak için orman yangını dumanını diğer emisyonlardan ayıran ML algoritmaları kullanıyor. Sensör modülleri, ağaçların büyümesine izin veren esnek kayışlar aracılığıyla ağaç gövdelerine monte edilebiliyor. Herhangi bir acil durum meydana geldiğinde, sensör modülleri toplanan verileri GeoStationary uydularına iletiyor, onlar da bu verileri Dünya’ya ve sunuculara aktarıyor. Sunucuda bir acil durum doğrulanırsa, yetkilileri ve itfaiyeyi harekete geçmeleri için bilgilendiriyor ve tepki süresini 15 dakikanın altına indirme fırsatı yakalanıyor.
Dünyadan ve Türkiye’den bazı istatistikler
Projeyle ilgili basın bülteninde yer alan istatistikler de konunun önemini vurguluyor. Ülkeler tarafından tutulmuş bu istatistiklere göre son yıllarda hem meydana gelen orman yangını sayısı hem de bu yangınlar sonrasında yanan alan miktarlarında artışlar olduğu görülüyor. Orman yangınları, ormanlardaki ekosistemin zarar görmesinin yanında yerleşim yerlerini de tehdit ediyor. Dünyadaki orman yangınlarına ilişkin verileri derleyen “Global Forest Watch” adlı internet sitesinin verilerine göre, son 10 yılda dünyada 82 milyon hektar ormanlık alan yanmış durumda. Ne yazık ki Orman Genel Müdürlüğü verilerine bakıldığında Türkiye’de durumun çok vahim olduğu görülüyor. Türkiye’deki son 10 yılın orman yangını istatistiklerine göre hem sayıda hem de yanan alanda artış söz konusu. Dikkat çeken bir başka noktaysa yangın sayısında olağanüstü artışın yaşanmadığı yıllarda dahi yanan alanın çok daha fazla büyüdüğü. 2021’de Ege ve Akdeniz bölgelerinde 28 Temmuz’da başlayan ve yaklaşık iki hafta süren orman yangınlarında 124 bin hektarlık ormanlık alan kül olmuş. Yine dünya ortalamasına bakıldığında, termal kameralar, kuleler, İHA ve uydular ile yangın tespiti yapıldığında müdahale süresi gecikmiş oluyor. Normal şartlarda ilk 10 dakikada bir kova su ile söndürülebilecek bir yangın, tespit edildiğinde artık tonlarca su ile söndürülemez hale geliyor. Günümüzde yangınların tespit edilme süresiyse 90 dakika kadar sürüyor.
Görsel: James Dyson
