2025’e doğru geri sayarken yılın haberlerini inceledik ve 2024’te ele aldığımız konular arasında öne çıkanları, içerdikleri temalara göre derledik. Tüm derlemelerimize buradan erişebilirsiniz. Bu derlemede, engelli bireylerin yaşamını kolaylaştırmayı hedefleyen ürünlere, projelere ve kampanyalara yer verdik.
Yapay zekanın hayatımızda etkin hale gelmesiyle işitme ve görme engelli bireylerin kulağı veya gözü olan yeniliklere de daha sık rastlamaya başladık. Sensörlerle birlikte çalışan yapay zekâ modelleri bu anlamda büyük fark yaratmaya başladı. Yerel yönetimlerin ve markaların erişilebilirlik ve kapsayıcılık projeleri ve bu alandaki iletişim kampanyaları arasında da etkileyici işler karşımıza çıktı.
Gelin hep birlikte bu yılki yeniliklere yakından bakalım.
Eli Olmayan Oyuncular İçin Xbox’tan Uyarlanabilir Oyun Kolu
Xbox’ın yeni uyarlanabilir oyun kolu Adaptive Joystick, eli olmayan veya sınırlı hareket kabiliyetine sahip olan oyuncuları da oyuna dahil ediyor. Oyun dünyasında; kapsayıcı tasarım, uyarlanabilirlik ve erişilebilirlik söz konusu olduğunda Microsoft en çok takdiri hak eden teknoloji devi olabilir. Öyle ki kapsayıcı tasarım çalışmalarını geliştirmek için tasarımcılara yönelik çeşitli rehberler bile hazırladı. Yine Xbox Adaptive Controller gibi yeniliklerle de oyun dünyasına örnek olacak işler çıkardı. Bu defa ise Xbox Adaptive Joystick isimli oyun koluyla dikkatleri çekti. Sınırlı hareket kabiliyetine sahip oyuncular için oyun alanını eşitlemeyi amaçlayan Xbox Adaptive Joystick, mevcut Xbox oyun kumandalarının yanında yardımcı bir kumanda aracı olarak tanıtıldı. Oyun kolu/joystick; yıllar süren kapsamlı araştırma, test ve hem engelli oyuncularla hem de erişilebilirlik uzmanlarıyla yakın iş birliğinin sonucu doğmuş. Ön tarafında dört adet özelleştirilebilir düğme girişi bulunuyor. Ayrıca üzerindeki düğmeler, standart denetleyicilerdeki Xbox thumbstick’ini ve tetikleyici yerleşimini taklit edecek şekilde yerleştirilmiş.
“Seçici İşitme” Kulaklıklarıyla Kalabalıkta Bir Kişiyi Tek Bakışla Duymak Mümkün
Washington Üniversitesi araştırmacıları, gürültülü ortamlarda hedefi daha iyi işitmek için bir kulaklık geliştirdi. Araştırmacılar, gürültülü bir kalabalıktaki konuşmacının sesini sadece ona bakarak izole etmek için geliştirilen kulaklıklarda, yapay zekayı kullandılar. Özellikle işitme güçlüğü çeken kişilerin hayatını kolaylaştırmak için yaratılan kulaklık, modern işitme cihazlarının gürültü engelleme teknolojisini kullanıyor. Ancak arka plandaki gürültüyü tamamen ortadan kaldırmıyor. Paul G. Allen Bilgisayar Bilimi ve Mühendisliği Okulu’ndan profesör ve çalışmanın kıdemli yazarlarından Shyam Gollakota, “Artık yapay zekayı soruları yanıtlayan internet tabanlı sohbet robotları olarak düşünmeye eğilimliyiz. Ancak bu projede, kulaklık takan herkesin işitsel algısını, tercihleri doğrultusunda değiştirmek için yapay zeka geliştiriyoruz. Cihazlarımız sayesinde artık birçok insanın konuştuğu gürültülü bir ortamda olsanız bile tek bir konuşmacıyı net bir şekilde duyabilirsiniz.”
Nöral Kulaklık Naqi
TIME’ın 2023 Yılının En İyi Buluşları listesindeki nöral kulaklık Naqi, CES 2024 İnovasyon Ödülleri’nde Erişilebilirlik ve Yaşlılık Teknolojisi kategorisinde de onur ödülü aldı. Nöral kulaklık Naqi, her iki kolu ve bacakları olmak üzere 4 uzvu felçli (kuadriplejik) insanların yaşamını kolaylaştırmayı amaçlayan bir yenilik. Naqi gerçek bir yaşam hikayesinden ilham alıyor. Naqi Logix’nin kurucu ortağı David Segal’in arkadaşı Keith 18 yaşında boynunu ve leğen kemiğini kırıp felçli kaldığında hayatı kökünden değişmiş.. Keith’in yaşadıkları Segal’i “güvenli, müdahalesiz, evrensel, görünmez ve sessiz bir komuta ve kontrol sistemi” olarak adlandırdığı Naqi kulaklığı icat etmeye yöneltmiş.
İşitme Engelliler İçin Konuşmaları Alt Yazıya Çeviren Gözlük
“AirCaps”, işitme sorunları yaşayan kullanıcılara gerçek zamanlı alt yazı sağlıyor. AirCaps, aralarında Cornell Üniversitesi bilgisayar bilimi öğrencisi Nirbhay Narang’ın da bulunduğu çeşitli üniversitelerden mühendis ve tasarımcılardan oluşan bir ekip tarafından geliştirildi. Gözlük, şu anda aynı adı taşıyan şirket AirCaps aracılığıyla ticari olarak ABD piyasayasında. Geleneksel kalın çerçeveli gözlükler gibi görünen bu araç, Bluetooth aracılığıyla kullanıcının Phone’undaki bir uygulamaya bağlanıyor. Ekip şu anda bir Android uygulaması sunmak için de çalışıyor. Telefonun mikrofonu, kullanıcıya yakın konumda bulunan seçili kişinin sesini alırken, yapay zeka tabanlı algoritması, bu kişinin konuşmalarını metne dönüştürüyor. Bu metin, hem kullanıcının okuyabileceği şekilde lenslerin iç kısmına yansıtılıyor hem de telefonun ekranında görüntüleniyor.
Görme Engelli Çocuklar İçin Kabartma Görüntüler Oluşturan Elektronik Kitap
Elektronik bir 3 boyutlu kitap konsepti olan “bbook”, görme engelli çocuklara kitaptaki görsel betimlemeleri daha fazla hissetirmeyi amaçlıyor. Masal kitapları ve diğer kurgusal kitaplar genellikle zengin ve fantastik bir görselleştirme üzerinden ilerliyor. Kabul etmek gerekir ki metinler bu görsel dünyayı anlatmakta yeterli olamıyor. Bu nedenle görme engelli bireyler için bu kitapları okumak çeşitli zorluklar içeriyor. Görme engellilerin – özellikle de çocukların ve gençlerin – kelimeleri şekil ve nesnelerle eşleştirmek için daha büyük bir desteğe ihtiyacı var. İşte bbook çocuklara bu tür kitaplardaki görsel dünyayı olabildiğince anlayıp deneyimleyebilmeleri için ihtiyaç duydukları araçları sağlıyor. Kitabı hissedebilmeleri için yenilikçi bir deneyim sunuyor. Konsept tasarım; Subin Kim, Yujeong Shin ve Seungyeon Lee’nin imzasını taşıyor.
Görme Engelliler İçin Çevreyi Sesli Anlatan Yapay Zekâlı Göz: Seekr
Hong Kong merkezli girişim Vidi Labs tarafından üretilen “Seekr” adlı ödüllü teknoloji, görme engelli bireylerin gözü olmayı amaçlıyor. Vidi Labs direktörü Turzo Bose, Seekr adlı cihazın fikir olarak temellerini 2020’de pandemi sırasında atmış. O dönemde sosyal mesafe tedbirleri nedeniyle görme engelli dedesinin, dışarıdayken kendisine bir şeyler anlatacak gören kişilerle bir araya gelemediğini gözlemlemiş. Büyükbabasının ihtiyacı olan şeyin bu işi yapabilecek bir teknoloji olduğuna karar vermiş. Sonuçta, kullanıcının giysisine tutturulabilen kibrit kutusu boyutundaki bu cihaz ortaya çıkmış.
Lima’da Görme Engelliler İçin Dokunsal Kaldırımlar Yapılıyor
Peru’nun başkenti Lima’nın kaldırımları, kapsayıcılık yolunda atılan devasa bir adımla yenilikçi bir görünüm kazanmaya başladı Çimento üreticisi Cemento Sol, Miraflores Belediyesi ve reklam ajansı Circus Grey Peru‘nun ortak çalışması olan “SightWalks” projesi, görme engellilerin şehirde bağımsız bir şekilde gezinmelerinin önünü açıyor. Adını, kaldırım (sidewalks) ve görme (sight) sözcüklerinin bileşiminden alan proje, görme engellilerin gözü olmayı hedefleyen kaldırım karolarından oluşuyor. Cemento Sol, bu proje aracılığıya hizmet etmeyi amaçladığı görme engelli toplulukla birlikte oluşturulan basit ama etkili bir sistem olan dokunsal fayansları tanıtıyor. Farklı işaretler içeren bu dokunsal fayanslar; bireylerin yemek mekanları, finans kurumları ve sağlık tesisleri gibi yakınlardaki tesisleri tanımlamasına ve bulmasına olanak tanıyor. Kullanıcılar bu işaretleri dokunarak yorumlayabiliyor, bastonlarını kullanarak çizgileri sayabiliyor ve kentsel arazide gezinebilliyorlar. Örneğin restoranlar tek bir çizgiyle ifade ediliyor, bankalar iki, marketler ise 3.
Markalar BlindLook’un “Karanlıkta Ödül Töreni”nde Buluştu
BlindLook, kapsayıcı ve daha erişilebilir bir dünya için adım atan markaları ödüllendirdiği “EyeBrand Ceremony” etkinliğini bu yıl karanlıkta gerçekleştirerek dünyada bir ilke imza attı. Görme engelliler için yapay zekâyı ve sesi bir araya getiren teknolojiler üreten BlindLook, kapsayıcı markaları ödüllendirdiği EyeBrand Ceremony’nin üçüncüsünü “Beyond Darkness” temasıyla düzenledi EyeBrand Ceremony Beyond Darkness, Hilton Istanbul Bosphorus Hotel’de ’un 15-16 Nisan’da gerçekleştirdi Dünyada bir ilk olan ve tamamen karanlıkta gerçekleşen olan bu ödül töreni, görmenin ve kapsayıcılığın sınırlarını yeniden tanımlayarak Türkiye’nin kapsayıcı markalarına ve davetlilere eşsiz bir deneyim sunmayı amaçlıyor.
Sadece Renk Körlerinin Görebildiği Banka Reklamı
Toronto-Dominion Bank, sadece renk körlerinin görebildiği reklam panosu üzerinden izleyiciyle çok güçlü bir bağ kuruyor. Ogilvy Kanada tarafından Toronto-Dominion Bank (TD Bank) için tasarlanan reklam panoları, standart renk görüşüne sahip olanlar için boş yeşil tuvaller gibi görünüyor. Yakından bakıldığında ise panoların sadece yeşil olmadığı, yeşil ve kırmızı noktalardan oluştuğu görülebiliyor. Bu noktalar sayesinde görme bozukluğu olan kişilere kendini gösteren gizli mesajlar oluşturulmuş. Kampanyanın en etkileyici özelliklerinden biri ise panodaki metin: “Eğer bunu görebiliyorsan, bu biz seni gördüğümüz içindir.”
Apple’ın Erişilebilirlik Filmi “The Greatest”, Emmy Ödülü Kazandı
Apple’ın erişilebilirlik özelliklerini anlattığı reklam filmi “The Greatest”, Emmy ödülü kazandı. Oyuncuların ve yazarların grevi nedeniyle dört ay ertelenen 2023 Emmy ödül töreni 2024’te gerçekleştirildi ve Apple’ın The Greatest’ı En İyi Reklam dalında 2023 Emmy ödülünü kazandı. Uluslararası Engelliler Günü dolayısıyla yaratılan kampanya, Apple’ın Londra’daki şirket içi yaratıcı ekibi tarafından hayata geçirilmiş. Kampanya iPhone, iPad ve diğer cihazlardaki erişilebilirlik özelliklerine dikkat çekiyor. Gerçek engelli bireylerin rol aldığı filmde, günlük aktiviteleri kolaylaştırmak için Apple’ın erişilebilirlik özelliklerinin nasıl kullanıldığı gösteriliyor.
Apple’dan AirPods’un İşitme Cihazı Özelliğini Kutlayan Yeni Yıl Filmi
Apple’ın “Heartstrings” adlı duygu dolu yeni yıl filmi, izleyiciye AirPods Pro 2 kullanan işitme engelli bir babanın gözünden kızıyla olan hatıralarını gösteriyor. Engelli bireylerin yaşamını kolaylaştıran erişilebilirlik ve kapsayıcılık çözümlerine büyük önem veren Apple, işitme cihazı işlevi gören AirPods Pro 2 ile bu konudaki kararlılığını bir üst seviyeye taşıdı. Öyle ki geçtiğimiz Eylül ayında, AirPods Pro 2’nin işitme cihazı özelliği için FDA onayı bile almayı başardı. Birkaç saaat önce Heartstrings adlı duygu dolu bir yeni yıl filmi yayınlayan marka, bu filmi AirPods Pro 2 ekseninde kurgulamış. Film, hafif ila orta dereceli işitme kaybıyla yaşayan bir babanın hikayesini anlatıyor. Emmy Ödülü sahibi ve Oscar adayı Henry-Alex Rubin’in yönettiği filmde, baba ve kızının yaşamları iki ayrı bölüm halinde gösteriliyor. Başlangıçta baba kulaklarında AirPods Pro 2 takılıyken kızının Noel sabahı yepyeni bir gitar paketini açmasını izliyor. Bu sahne onda bir dizi flashback’in (kızının ilk gitarı, doğum günleri ve diğer önemli anları) kıvılcımını ateşliyor.
Apple’ın “Teknolojiyle Herkesi Güçlendirme” Misyonunu Anlattığı Yeni Filmi: The Relay
Apple, paralimpik sporcuların yaşamına yakından şahit olmayı sağlayan “The Relay” ile yenilikçi erişilebilirlik özelliklerine vurgu yapıyor. Apple’ın şirket içi ekibi tarafından yürütülen ve RadicalMedia aracılığıyla Derek Cianfrance tarafından yönetilen The Relay adlı yeni film, bazıları engelli olmayan sekiz yıldız sporcunun antrenman yapmak ve yarışmak için bir araya gelmesini konu alıyor. Dört aşamalı bayrak yarışı; sporcuların fiziksel özellikleri ne olursa olsun aynı kararlılık ve azimle başlangıç çizgisinde yürümeleri ve aynı bitiş çizgisini hızla geçmeleri gibi görüntüler erişilebilirliğin güzelliğini yansıtıyor. Yarışmacılar arasında üst ekstremite farkı olan bir bisikletçi, bir tekerlekli sandalye yarışçısı, az gören bir yüzücü ve bir koşucu yer alıyor. Sporcuların birçoğu 2028’de Los Angeles’taki Olimpiyatlarda küresel sahneye çıkma potansiyeli olan isimler.
Engelli Bireylerin Sanata Erişimini Savunan Provokatif Banklar
Finnegan Shannon, engelli bireylerin sanata dünyasına erişimi ile ilgili sorunların altını, tasarladığı provakatif banklarla çiziyor.Tasarım, enstalasyon ve stüdyo sanatında işler üreten New Yorklu multidisipliner sanatçı Finnegan Shannon’un son işleri, engelsiz sanat teması üzerinde duruyor. İşlerinde didaktik ve duygulara konuşan karmaşık mesajların aksine, net ifadeler kullanan Shannon, bu vurucu cümleleri tasarladığı bankların üzerine yerleştiriyor. Bu işleri ilk olarak New York’taki Wassaic Project bünyesinde sergileyen Shannon’un provakatif tavrı tam da bu mekan seçiminden geliyor. Çünkü sanatçı, 7 kattan oluşan ve asansörü bulunmayan bu sergi binasına yerleştirdiği eserleriyle engelli olmayan sanat izleyicilerini ‘rahatsız etmeyi’ ve söz konusu işlerin sosyal medya yansımalarını arttırmayı başarıyor.
Görsel: Apple
