Günümüzün en önemli mimarlık etkinlikleri arasında yer alan Venedik Bienali Uluslararası Mimarlık Sergilerinin 19. edisyonu bu yıl 10 Mayıs’ta kapılarını açacak. İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın (İKSV) koordinasyonunu üstlendiği Venedik Bienali 19. Uluslararası Mimarlık Sergisi Türkiye Pavyonu’nda Ceren Erdem ve Bilge Kalfa’nın küratörlüğündeki “Yerebasan” başlıklı proje sergilenecek.
Ziyaretçileri toprakla daha derin bir bağ kurmaya davet eden Yerebasan, toprağın hissedilip duyumsanabileceği, etkileşimli bir sergi olarak kurgulanmış. Küratörler bu sergiyle sürdürülebilir, dayanıklı ve çevreyle uyumlu inşa ve yaşam biçimleri tasavvur ederken toprağın öğretebileceklerine kulak vermeyi, geleceğin toplumları için toprağı ortak bir zemin olarak değerlendirmeyi öneriyor.
Venedik Bienali 19. Uluslararası Mimarlık Sergisi Türkiye Pavyonu’nda yer alacak Yerebasan adlı projenin ayrıntıları, küratörler Ceren Erdem ve Bilge Kalfa tarafından 11 Mart Salı günü Metrohan’da düzenlenen bir toplantıyla paylaşıldı.
Toprağın hissedilip duyumsanabileceği, etkileşimli bir sergi: “Yerebasan”
Yerebasan, medeniyetleri, ekosistemleri ve sürdürülebilir yaşamın özünü anlamamız için hayati öneme sahip, bütün dinamizmine rağmen çoğunlukla göz ardı edilen bir kaynak olan toprağı ön plana çıkarıyor. Türkiye’den toprak örneklerini içeren sergi, duyusal deneyimler, bilimsel araştırmalar ve sanatsal yorumlar aracılığıyla, toprağın türlü vasıflarını gözler önüne seriyor.
Mimarlık, sıklıkla, temiz ve denetlenebilir ortamlar yaratmak uğruna, toprağa ilişkin özellikleri bastırmaya meyillidir. Bunun aksine Yerebasan, toprağı pavyonun merkezine yerleştirerek onu, zekâya ve eylemliliğe sahip canlı bir varlık olarak sunuyor. Ziyaretçiler, toprağın dokusuyla, kokusuyla ve sesiyle etkileşime geçiyor; onu hem ekolojik bir sistem hem de doğa ve insanlık tarihinin canlı bir arşivi olarak deneyimliyor.
Yerebasan ayrıca inşaat gibi insan faaliyetlerinin tesirleri üzerine fikir yürütürken, Türkiye’nin zengin mirasını, arkeolojik alanlarını ve sürdürülebilir yapı uygulamalarını araştırıyor. Sergi, yerel teknikleri çağdaş yeniliklerle harmanlayarak, doğaya ve kültüre hürmet eden mimari yaklaşımlar tahayyül ediyor; doğayla daha ahenkli yaşam biçimlerine teşvik ediyor.
Küratörler projeyi şöyle açıklıyor: “Yerebasan ile ziyaretçileri, toprağı, müstakil bir varlık olarak değil, etrafımızı saran yaşam dokusunun ayrılmaz bir parçası olarak algılamaya davet ediyoruz. Altımızdaki bir yüzeyden, ya da çıkarılacak bir kaynaktan ibaret değil toprak; daha ziyade yoğun, zeki ve ayrıca parçası olduğumuz bir dünya o. Sergi, malzeme araştırmaları, sanatsal belgelemeler ve bilimsel gözlemlerle bizleri, bu dinamik alışverişin içindeki yerimizi yeniden düşünmeye yüreklendiriyor. Bizi, aşındırdığımız yapıları ve ekseriyetle göz ardı ettiğimiz olasılıkları görmeye çağırıyor. Böylelikle, kendini dayatmayan, aksine çevreyi dinleyen ve onunla etkileşim kuran yaşam ve inşa biçimleri öneriyor.”
Projeyle ilgili ayrıntılara şu adresten erişilebiliyor. Sergiye paralel olarak Melis Cankara editörlüğünde hazırlanan kitaba Aytek Soner Alpan, Sevince Bayrak, Ömür Harmanşah, Enise Burcu Karaçizmeli, Burcu Serdar Köknar, Aslı Odman, Bülent Tanju ve Evren Uzer de yazılarıyla katkıda bulunuyor. Küratörlerin metni ve katılımcıların eser açıklamalarını içeren yayın eserlerde ele alınan temaların farklı bakış açılarıyla derinleştirilmesini de amaçlıyor.Toprak temasının çok katmanlı ve canlı yapısını yansıtacak kitap, Türkçe ve İngilizce olarak iki cilt halinde yayımlanacak. Kitabın Türkçesine seçili kitabevlerinden ulaşılabilecek. Ayrıntılar bienal açılışıyla birlikte paylaşılacak. Editörlüğünü Melis Cankara’nın üstlendiği kitabın tasarımı, projenin grafik tasarımından da sorumlu Paleworks’e (Ozan Akkoyun, Yağmur Ruzgar) ait. Proje ve araştırma ekipleri Enes Yılmaz, Leonie Todd, Karim Gohary, Neha Goel, Simonida Galovic ve küratör asistanı Dicle Beştaş’tan oluşuyor. Sergi tasarımı, Bilge Kalfa Architecture’a ait.
Venedik Mimarlık Bienali 19. Uluslararası Mimarlık Sergisi
Venedik Bienali 19. Uluslararası Mimarlık Sergisi’nin başlığı ve teması, La Biennale di Venezia Başkanı Pietrangelo Buttafuoco ve 19. Uluslararası Mimarlık Sergisi’nin küratörü Carlo Ratti tarafından Intelligens. Natural. Artificial. Collective. olarak açıklanmıştı. Bienal, Giardini, Arsenale ve Venedik’teki çeşitli mekânlarda 10 Mayıs–23 Kasım 2025 arasında (önizleme: 8–9 Mayıs) düzenlenecek. Ayrıntılı bilgiye şuradan ulaşabilirsiniz.
İKSV, Türkiye Pavyonu sergilerinin Türkiye’deki sanat ve mimarlık alanlarındaki çeşitliliği ve güncel eğilimleri bağımsız bir şekilde yansıtabilmesi için, davet ettiği küratör, sanatçı ve mimarları, sanat bienalinde 2017’den bu yana bir danışma kurulunun önerisiyle, mimarlık bienalindeyse 2018’den bu yana, iki aşamalı bir açık çağrı yöntemiyle çalışan bir seçici kurula belirliyor. Bu kurulların üyeleri, her iki yılda bir değişiyor. Kurul üyelerinin belirlenmesinde küratör, sanat yöneticisi, sanatçı, mimar, eleştirmen gibi ilgili meslek gruplarından olabildiğince geniş ve güncel bir temsilin sağlanmasına önem veriliyor. Serginin içeriği bütünüyle, davet edilen küratör, sanatçı ve mimarlar tarafından şekillendiriliyor.
Seçici kurul ve sanatçılar
Venedik Bienali 19. Uluslararası Mimarlık Sergisi Türkiye Pavyonu’nda yer alacak projeyi, yapılan açık çağrı sonucunda belirleyen Seçici Kurul’da Melike Altınışık, N. Müge Cengizkan, Prof. Dr. Zeynep Çelik, Oral Göktaş ve Dr. Sait Ali Köknar yer aldı. Kurul üyeleri, ikinci aşamada değerlendirilmek üzere davet gönderilen, her biri farklı içerik ve tasarım önerileriyle dikkat çeken üç proje arasından Yerebasan’ı ekolojik ve kültürel belleğin taşıyıcısı olan toprağı bir ekosistem, doğal bir zekâ formu, yaşayan bir arşiv ve destekleyici bir model olarak ele alarak daha düşünceli ve kritik bir mimari yaklaşımı teşvik etmesi açısından değerli buldu. Kurul projeyi, çoğunlukla Türkiye’den geleceğe dair umutları açığa çıkarmaya rehberlik eden yenilikçi bir araştırma önermesi, derinlikli sanatçı bakışlarını disiplinlerarası bir yaklaşımla harmanlayarak sözünü çeşitlendirmesi, küresel bilgiye katkıda bulunması ve eleştirel düşünceyi tetikleme gücüne sahip olması nedeniyle seçtiklerini açıklamıştı.
Hüseyin Aksoy, Michael Akstaller, E. Füsun Alioğlu & Senem Akçay, Ali Mahmut Demirel, Sinem Dişli, Yelda Gin, Ali Miharbi, Özgül Öztürk, Serkan Taycan ve Orkan Telhan sergiye bireysel katkılarıyla katılıyor. Bire-Pan, Common Action Walls, Herkes İçin Mimarlık & Poçolana Works, Mono Earth, Ozruh, Rec II, ReYard House, Solidified ve Yalın Mimarlık ise sergiye ekip olarak katkı sunuyor.
Bienalin ana mekânlarından Arsenale’de yer alan Türkiye Pavyonu, İKSV’nin koordinasyonunda, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın katkılarıyla ve T.C. Dışişleri Bakanlığı’nın himayesinde düzenleniyor. Venedik Mimarlık Bienallerinde Türkiye Pavyonu sergileri, 2014’ten bu yana Schüco Türkiye ve VitrA’nın eş sponsorluğunda gerçekleştiriliyor. Bu yıl Türkiye Pavyonu’na Fibrobeton Yapı Elemanları ve STONELINE katkı sağlayan kuruluşlar, Türk Hava Yolları havayolu partneri, FÖRNİ ve SAHA Derneği ise prodüksiyon destekçileri olarak katkı sunuyor.
Venedik Bienali Uluslararası Mimarlık Sergisi Türkiye Pavyonu ile ilgili haberleri İKSV’nin Instagram’ı üzerinden takip edebilirsiniz.
Görsel: İKSV
