İçme sularında ve insan bedeninde bile mikro plastiklerin bulunduğu bir çağda yaşıyoruz. Dünya genelindeki bilim ve teknoloji insanları, tasarımcılar, markalar ve sivil toplum kuruluşları da büyük oranda bu sorunu çözmeye odaklanmış durumda. Kimi plastiğe alternatif doğal plastik örnekleri geliştiriyor, kimi tüketicide farkındalığı artıracak kampanyalar yapıyor kimi de plastik ürünlerinde plastik ambalaj kullanmayacağına dair taahhütlerde bulunuyor. Ancak bu tehlikeye karşı etkili, geniş çaplı ve hızlı sonuç verecek bir çözümle karşılaştığımız söylenemez. Dahası şimdiye kadar doğaya karışan plastiklerin akibeti konusunda da etkili çözüm yok. Austin’de Texas Üniversitesi araştırmacıları ise bir enzim yaratarak ümit verici bir yeniliğe imza attılar.
Texas Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, bozunması yüzyıllar süren plastikleri genellikle birkaç saat veya birkaç gün içinde parçalayabilen bir enzim varyantı yarattılar. Araştırmada, kimyadan teknolojiye farklı disiplinlerden bilim insanları görev aldı ve makine öğrenimi teknolojisi kullanıldı. Bu keşifin, gezegenimizde biriken devasa miktardaki – öyle ki okyanuslarda plastik adaları oluştu – plastik atığın ortadan kaldırılmasında işe yarayacağı öngürülüyor.
Bu enzim hızıyla fark yaratıyor
İlk olarak 19. yüzyılda geliştirilen plastiğin üretim miktarı 1950’de 2 milyon metrik ton iken 2017’de 348 milyon metrik tona yükseldi. Değeri 522,6 milyar ABD doları olan plastik endüstrisinin 2040 yılına kadar kapasitesini tekrar ikiye katlaması bekleniyor. Bunun da daha fazla plastik kirliliğine, özellikle de okyanusta 150 milyon metrik tona yakın bir plastik miktarına neden olacağı öngörülüyor.
Proje, polietilen tereftalat (PET) üzerine odaklanmış. PET, şişelerde ve diğer ambalaj türlerinde en yaygın olarak kullanılan plastik malzeme. Polyester giyim liflerinde de bu malzeme kullanılabiliyor. Her yıl dünya çapında 70 milyon tondan fazla PET üretiliyor. Bu, her yıl üretilen yeni plastiğin kabaca beşte biri. Toplamda ise PET tüm küresel atıkların %12’sini oluşturuyor.
FAST-PETase (fonksiyonel, aktif, kararlı ve toleranslı PETaz) olarak adlandırılan, yeni enzim, tüketici sonrası atık plastiği düşük sıcaklıklarda depolimerize bölebiliyor. Başka bir deyişler plasitiği daha küçük bileşenlerine ayırabiliyor. Araştırma, enzimin etkinliğini; tümü PET’ten yapılmış 51 farklı tüketici sonrası plastik kap, beş farklı polyester elyaf ve kumaş ve su şişesinde kanıtladı. Bazı testlerde, bu plastikler 24 saat gibi kısa bir sürede parçalandı.
McKetta Kimya Mühendisliği Bölümü profesörü Hal Alper, “Bu öncü geri dönüşüm sürecinden yararlanmak için endüstriler arasında olanaklar sonsuz. Açık atık yönetimi endüstrisinin ötesinde, bu aynı zamanda her sektörden şirketlere ürünlerinin geri dönüşümünde öncülük etme fırsatı sunuyor. Bu daha sürdürülebilir enzim yaklaşımları sayesinde, gerçek bir döngüsel plastik ekonomisi tasavvur etmeye başlayabiliriz.” diyor.
Araştırma ekibi şu anda endüstriyel ve çevresel uygulamalara hazırlanmak için enzim üretimini büyütmeyi hedefliyor.
Görsel: Unsplash
