Türkiye’de ve dünyada bazı tiyatro yapımlarında sahnede üst yazı uygulamaları mevcut, ancak bu her sahnede ve her gösterimde standart bir uygulama haline gelmiş değil. Bazı yapımlarda ise sadece başka dilden çeviri amaçlı olarak üst yazı sunuluyor. Ayrıca sahne sanatları, yalnızca diyalogları anlamaktan ibaret de değil. Sahnedeki her ses, izleyici için deneyimi tamamlayan önemli bir unsur.
Newhouse Kamu İletişim Okulu (New York, Syracuse Üniversitesi) öğrencilerinin Meta için hazırladığı “Unmute” adlı vaka çalışmasıyla bu konudaki duyarlılığını ortaya koyuyor. Canlı tiyatronun yeterince kapsayıcı olmaması sorununu merkezine alan kampanya, işitme engelli topluluğun bu alanda kendini dışlanmış ve izole hissettiğine dikkat çekiyor. Canlı gösterilerde işitme engelli izleyicilerin çoğu zaman yalnızca oturup gülümsemekle yetindiği, erişime sahip olmamanın adeta kabullenildiği bir deneyim yaşadığı vurgulanıyor.
Kampanyanın önerdiği çözüm ise sahneyi bu izleyiciler için “sessiz” olmaktan çıkarmak. Giyilebilir teknolojiler sayesinde gösterideki sesler, dokunsal titreşimlere ve görsel ipuçlarına dönüştürülerek deneyim herkes için erişilebilir hale getiriliyor. Böylece izleyiciler yalnızca izleyen değil, gösteriyi bedenleri ve gözleriyle hisseden birer katılımcıya dönüşüyor.
Projeye göre dokunsal teknolojiler üzerine uzmanlaşmış bir şirket olan Woojer’in Haptic Strap’ı kullanılarak sahnedeki sesler tüm vücuda yayılan bir deneyime çevriliyor. Meta Intelligence tarafından desteklenen Meta Ray-Ban Display Glasses ise Rakish Entertainment’ın Caption with Intention adlı altyazı sistemini izleyiciye aktarıyor. Bu altyazılar, her oyuncu için farklı renklerle kodlanıyor, ses seviyesine göre ölçekleniyor ve duyguyu yansıtacak biçimde animasyonlu olarak sunuluyor.
Altını çizmekte fayda var, böyle bir ürün henüz hayata geçirilmiş değil, şu an içim farkındalık yaratmayı amaçlayan bir vaka çalışması kapsamında tasarlanan bir konsept. Hayata geçirilip geçirilmeyeceği ile henüz resmi bir açıklama yok. Bunu zaman gösterecek.
Projenin sanat yönetmenliğini Adrian Berger, metin yazarlığını Kate Barrett üstlenmiş. Projeden sorumlu eğitmen ise Mel White.
Künye:
Üniversite: S.I. Newhouse School of Public Communications
Sanat Yönetmeni: Adrian Berger
Metin Yazarı: Kate Barrett
Eğitmen: Mel White
Görsel: Vimeo
