2025’e doğru geri sayarken yılın haberlerini inceledik ve 2024’te ele aldığımız konular arasında öne çıkanları, içerdikleri temalara göre derledik. Tüm derlemelerimize buradan erişebilirsiniz. Bu derlemede, yılın dikkat çeken ileri dönüşüm projelerini bir araya getirdik.
Bu yıl dünya genelinde hem dev markalardan hem de bağımsız tasarımcılardan gelen etkileyici ileri dönüşüm örneklerine rastladık. Özellikle moda, mimari, ambalaj ve mobilya tasarımı gibi alanlarda ileri dönüşüm çabaları daha yaygındı. Bazı projelerde hem ileri hem de geri dönüşüm süreçleri bir arada kullanıldı. İnsanları evde ileri dönüşüm yapmaya teşvik eden iletişim kampanyaları da bir o kadar dikkat çekti.
İleri dönüşüm ve geri dönüşüm arasındaki fark nedir?
İleri dönüşüm ve geri dönüşüm farkı konusunda zaman zaman kafalar karışabiliyor. Bu açıdan ikisini en etkili şekilde ayırt edebilmeyi sağlayacak noktaları açıklamakta fayda var. İleri dönüşüm, eski bir nesneyle ya da malzemeyle farklı bir amaçla kullanılabilecek yeni şeyler tasarlamak anlamına geliyor. İleri dönüşümde ham madde parçalanmıyor, ağır imalat süreçlerinden geçirilmiyor. Biriktirdiğiniz dondurma çubuklarıyla kalemlik yaptığınızda ya da eski yoğurt kaplarınızı boyayıp saksıya dönüştürdüğünüzde ileri dönüşüm yapmış oluyorsunuz. Kimi zaman yeni bir şekil vererek kimi zaman da bazı eklemeler yaparak eşyanın değerini artırmış oluyorsunuz. Kullanılmayan nesnelerin (atık kağıt, plastik vb.) geri dönüşüm tesislerinde işlenerek tekrar ham madde haline getirilmesine ise geri dönüşüm adı veriliyor. Bu hammaddeler tekrar fabrikalar tarafından üretimde kullanılmak üzere dönüştürülüyor. Dolayısıya bireysel olarak geri dönüşümü gerçekleştirmek pek de mümkün değil. Oyda yukarıda da açıkladığım gibi ileri dönüşüm hem bireysel olarak evde gerçekleştirebileceğiniz hem de şirketlerin kendi tesislerinde gerçekleştirebileceği bir şey. Örneğin bir tekstil şirketi eski kot pantolonları toplayıp, bunları kullanarak yeni çantalar üretebilir. Bunu elbette evde siz de yapabilirsiniz.
Bu yıl dünyada ileri dönüşüm adına ne tür projeler yapıldığına birlikte bakalım.
Makarna Kutularını İkinci El Satışlarda Yeniden Kullanmak
Barilla’nın, makarna kutularına yeni bir kullanım amacı kazandıran “Secondhand Box” isimli kampanyası, makarna kutularının yaratıcı ve yenilikçi bir şekilde yeniden kullanılmasını teşvik ediyor. Bunu sağlayabilmek için de Japon düzenleme uzmanı Marie Kondo’dan katlama dersleri sunuyor. Ajans LePub tarafından yaratılan “Secondhand Box” kampanyası, temelde Barilla müşterilerine makarna kutularının ikinci el satışlarda ambalaj olarak nasıl yeniden kullanılabileceğinin öğretiyor. Dünyaca ünlü bir isim olan Marie Kondo, bu konudaki uzmanlığıyla makarna tutkunlarına ürünlerini Barilla’nın ikonik mavi kutusuna verimli bir şekilde sığdırmak için katlama teknikleri ve ipuçları sunuyor.
Otomobil Atıklarıyla Tasarlanmış Sokak Mobilyaları: Living Vroom
Taksi, scooter – bisiklet ve araç kiralama gibi hizmetleri tek çatı altında sağlayan ve Avrupa’nın en yaygın mobilite ve taksi uygulaması Bolt, otomobil atıkları ile tasarladığı sokak mobilyalarıyla, sokakların aslında bir park yerinden fazlası olduğunu hatırlatıyor. Bolt, benimsediği “Şehirleri bireysel araçların hakimiyetine bırakmamalıyız” söyleminden yola çıkarak, atık otomobil iç aksamlarından tasarladığı sokak mobilyalarını tanıtıyor. Living Vroom isimli bu sokak oturma grubunun vermek istediği mesaj ise net: Sokaklar bir araba park yerinden daha fazlası olmayı hak eder. Çünkü şehrin tadını çıkarmanın yolu mutlaka sokaktan geçer!
Spor Ayakkabıları Çanta Olarak İleri Dönüştürmek
Bibi Bazz, eski spor ayakkabıları çantalara dönüştürerek sınırlı sayıda üretilmiş bir koleksiyon hazırladı. İhtiyacı olmadığı halde sürekli yeni ayakkabı alan ve eski ayakkabılarını sürdürülebilir olmayan bir şekilde elden çıkaran çok sayıda kullanıcı var. Böyle bir dünyada, bu ayakkabıları geri dönüştüren veya ileri dönüştüren sürdürülebilir markaları ve tasarımcıları görmek oldukça sevindirici. Biz de sık sık bu etik markalara ve tasarımcılara yer veriyoruz. Bibi Bazz da eski spor ayakkabılardan ürettiği sınırlı sayıdaki çantalarla bu sürdürülebilir yaklaşımı benimsiyor. Bibi Bazz, ileri dönüşüme odaklanan bir marka ve Genesis Koleksiyonu, hasarlı veya ölü spor ayakkabılardan yapılmış el işi çantalardan oluşuyor.
Yapımında Binlerce Eski Oyuncak Kullanılan Ev
Wallmakers’ın Toy Storey için Hindistan’da inşa ettiği Toy Storey Residence’ın dış cephesinde, yaklaşık 6.200 adet istenmeyen oyuncak sevimli bir yapı malzemesi olarak yeniden hayat buldu. Yapı konforlu bir iç sıcaklık sağlamak için havalandırmayı ve gölgeyi en üst düzeye çıkaran benzersiz bir genel forma sahip. Dış cephesindeki oyuncaklarla çocuklar için de masalsı bir çekiciliği var. El yapımı, çevre dostu ve organik ahşap oyuncaklar üreten bir şirket olan Toy Storey’nin misyonu ile de oldukça uyumlu bir görünümü var. Her şey Toy Storey’in, Wallmakers’ı Kuzey Kerala’nın Vadakara kentinde kırsal bir ormanlık alanda yeni bir ev inşa etmek üzere görevlendirmesiyle başlamış. Atık malzemeleri yapılarda yeniden değerlendirmek konusunda tutkulu olan Wallmakers, belediyenin çok sayıda oyuncağa sahip olduğu, sonunda bu tür oyuncakların gözden düştüğü ve çöp haline geldiği gerçeğinden yola çıkmış. Bu terk edilmiş oyuncakları binanın kendisinde yeniden kullanmaya karar vermiş. Yapı tamamlandığında, eski oyuncaklara bakmak için toplanan yerel çocuklar arasında hemen popülerlik kazanmış.
Strafor Yerine Tahıl Kabukları
Proservation, tahıl kabuklarından ürettiği “Recou” isimli ambalaj malzemesinin straforun yerini almasını hedefliyor. Tasarımcılar ve araştırmacılar plastiği tüketim zincirinden çıkarmak için canla başla çalışıyor. Ancak tüm çabalara rağmen bu malzeme, ambalaj ve paketleme sektöründe hâlâ oldukça büyük bir rol oynamaya devam ediyor. Streç film, baloncuklu ambalaj, bant, strafor gibi plastik içerikli paketleme malzemeleri de ne yazık ki hâlâ hayatımızda… Bu durumun farkında olan Almanya merkezli girişim Proservation, ambalajlarda strafor yerine alternatif bir ürün üzerinde çalışıyor. Strafor yerine önerdikleri malzeme ise tahıl kepeği. Tahıl tanelerinin en dış kısmını oluşturan kabuğa kepek deniliyor. Kabuklar, özel bir biyo bazlı bağlayıcı kullanılarak birbirine bağlanıyor. Ürünün geneli straforla aynı özelliklere sahip ancak kolaylıkla doğaya karışabiliyor. Hatta gübre olarak da kullanılabiliyor.
Tarihi Geçmiş Kozmetikler Sanat Malzemesine Dönüşürse
Londralı multidisipliner sanatçı Anika Leila, bazı tablolarında ana malzeme olarak tarihi geçmiş renkli kozmetikleri kullanıyor. Hem moda hem de illüstrasyon alanında üretimlerine devam eden ve bu iki ayrı disiplini başarılı şekilde bir araya getiren sanatçı Anika Leila, tarihi geçmiş far paletlerini kullanarak boyadığı tabloları Instagram hesabında paylaşıyor. Özellikle çok renkli far paletlerindeki gölgelendirmeye uygun renk tonlarının da avantajını kullanan sanatçı, görsel sanatlara kadınlara özgü yaratıcılığın başka bir formunu getiriyor. Söz konusu far paletlerini kıyafet tasarımlarının üzerinde de kullanan Leila, bir çeşit sabitleyici üründen yararlanarak pigmentlerin yüzeyde kalıcı olmasını sağlıyor.
Miu Miu’dan Sürdürülebilirlik Odaklı Kış Tatili Özel Koleksiyonu
Prada Grubu’nun en gözde markası Miu Miu’nun Noel ve kış tatillerine özel olarak tüketicilerle paylaştığı özel koleksiyonu The Upcycled Project, hem kış tatillerinin o sarmalayıcı ve sıcak hissini, hem de sürdürülebilir moda anlayışına dair önemli mesajlar içeriyor. Deri, yün, nakış ve ekose kumaş gibi kışa özgü tekstil unsurlarını barındıran koleksiyon, markanın globaldeki tüm online mağazalarında satışa sunuluyor.
Eski Hava Yastıkları Çantalara Dönüşürse
FREITAG çanta ailesine, eski hava yastıklarından yapılmış F700 ARROW ve F708 FIREBIRD isimli iki yeni tasarım eklendi. İkinci bir yaşamı hak eden kullanılmış malzemeler arayanlar için, karayolu trafiği gerçek bir malzeme hazinesi olabilir. Bunun en yeni örnekleri FREITAG çanta ailesine eklenen son iki ürün olan: küçük F700 ARROW ve ekstra büyük F708 FIREBIRD. Çünkü her ikisi de bir zamanlar otomobillere takılan ama neyse ki kullanılmadan kalan (kazasız) eski yastıklarından yapılmış. Avrupa yollarında yoğun kullanım sonrasında yumuşak ve esnek hale gelen kayışlar da çantaların saplarının yapımında kullanılmış. Hava yastıkları ve kayışlar, hafif ama sağlam çantalar olarak yeni rollerine soyunmuşlar.
Eski Akıllı Telefonlara İleri Dönüşümle İkinci Bir Hayat Vermek
Samsung bünyesindeki Think Tank Team, eski akıllı telefonların çöpe gitmesi yerine başka işlevler kazanması için “Project Afterlife” isimli bir ileri dönüşüm konsepti tasarladı. Ürün konsepti, geri dönüştürülmüş plastikten yapılmış ve buzlu bir yüzeye sahip. Taco benzeri bir hilal şeklinde. Telefonu açıklıktan içeri kaydırıp bu taco biçimli ürünü, kavisli kenarı altta olacak şekilde düz bir yüzeye yerleştirmeniz yeterli oluyor. Şekil, kasıtlı olarak sallamadığınız sürece hareketsiz kalacak şekilde dengelenmiş ve bu sallanma hareketi aslında işlevlerini etkiliyor. Tıpkı hareket sensörlü bir oyun kumandası gibi, telefonu eğmek ekrana dokunmanıza gerek kalmadan farklı modlar arasında geçiş yapmanızı sağlıyor. Sallanmak aynı zamanda “Endless Clock”u (sonsuz saat)in her harekette saat kadranını değiştirmesine neden olurken, hem “Timeline” (zaman çizelgesi) üzerindeki fotoğraf akışı hem de “Moment” (an) isimli soyut ekran desenleri bu harekete tepki veriyor.
Çöpten Hazineler Çıkaran Stop Motion Sanatçısı Dina A. Amin
Çöpte bulduğu çeşitli objeleri parçalarına ayırıp onlara yeni karakterlerde tekrar hayat veren stop motion artist, dünyanın tüm kötülüklerine sanatla göğüs germeyi seçmiş.
Mısır’ın başkenti Kahire’de yaşayan stop motion artist ve maker Dina. A. Amin, profil özetinde kendisini ‘Genelde çöplerle oynar’ şeklinde tanımladığı Instagram hesabında, atık malzemelere ileri dönüşüm ile kazandırdığı yeni kimliklerle onları sevimli mi sevimli bir stop motion film başrolüne dönüştürüyor. Malezya’da endüstriyel tasarım eğitimi aldıktan sonra mesleğine başlamak için ülkesine dönen ve bu sırada endüstriyel tasarıma pek de bayılmadığını keşfeden Dina, kendini yıllar içinde objelere değişik formlar kazandıran, onları tıpkı bir çocuk gibi kurcalayan; bozan ve yeniden yapan bir maker ve stop motion artist olarak bulmuş.
Görsel: Wallmakers
