2025’e doğru geri sayarken yılın haberlerini inceledik ve 2024’te ele aldığımız konular arasında öne çıkanları, içerdikleri temalara göre derledik. Tüm derlemelerimize buradan erişebilirsiniz. Bu derlemede, yılın en yenilikçi ayakkabı tasarımlarını bir araya getirdik.

Bu yıl hem çocukların büyümelerine hem de yetişkinlerin ayaklarındaki değişimlere uyum sağlayabilen “büyüyebilen” ve küçülebilen” ayakkabı tasarımlarıyla karşılaştık. Aşağıda göreceğiniz üzere Target, böyle bir ayakkabı serisini piyasaya sürdü bile. Bakteriyle yetiştirilen ve yosunlardan yapılan yaşayan ayakkabılar da – kimileri konsept aşamasında olsa bile –  oldukça ses getirdi. Demonte ayakkabılar son birkaç yıldır olduğu gibi bu yıl da karşımıza çıktı. Bu derlemeye, sürdürülebilirlik iddiası olmasa da dolaylı yoldan bu alanla ilgisi olan – örneğin bisikletçi ayakkabısı – birkaç ayakkabı tasarımını da bonus olarak ekledim. Elle nakışlanan ayakkabılar da sürdürülebilirlik iddiası olmamasına rağmen, onarım ve sürdürülebilirlikle ilgili ilham kaynağı olabileceği için bu derlemedeki yerini aldı. Keyifli okumalar ve şimdiden iyi seneler!

Onarımı ve Geri Dönüşümü Kolaylaştıran Demonte Spor Ayakkabılar

Robin Luginbuhl imzasını taşıyan 3B örgü geri dönüştürülebilir spor ayakkabılar, onarım ve yenileme için parçalarına ayrılabiliyor.

“Disassembly Lab” projesi; onarılabilir, onarılabilir, değiştirilebilir ve geri dönüştürülebilir 3B örgü parçalara sahip spor ayakkabılar hayal eden konsept bir laboratuvar. Proje, Robin Luginbuhl’un imzasını taşıyor. Tasarımcı, ECAL (Ecole cantonale d’art de Lausanne / Lozan Kanton Sanat Okulu) mezuniyet projesi olarak “Disassembly Lab”i yaratmış. Proje kapsamında 3 farklı demonte tasarım mevcut. Ayakkabıları sürdürülebilir kılan şeylerin çoğu, estetik olarak da karakterinin bir özelliği haline gelmiş. Üstelik de bu estetik görünüm, sürdürülebilir hassasiyetleri olmayan kullanıcıyı dahi cezbedebilecek kadar şık. Bu haberde en çok lastikle birleştirilen tasarıma ağırlık verdik.

Endüstrinin Çevresel Etkilerine Karşı “Yaşayan Ayakkabılar”

Jessica Thies, karbondioksiti emen ve çevreye zararlı atıklara yol açmayan “yaşayan bir ayakkabı” konsepti geliştirdi.

Dünya çapında her yıl 20 milyarı aşkın sayıda (çift) ayakkabı üretiliyor. Tüm bu ayakkabıların üretim süreci, dünyanın sera gazı emisyonlarının yaklaşık yüzde 1,5’una katkıda bulunmaya yetecek kadar çılgın miktarlarda karbondioksit yayıyor. Sürdürülebilir malzemeler üretim sürecinin önemli bir parçası haline gelmiş olsa da karbon emisyonları aynı oranda azalmıyor. Bu da sektörün hâlâ devrim niteliğinde bir çözüm beklediği anlamına geliyor. Brooklyn merkezli tasarımcı Jessica Thies, ayakkabı endüstrisinin bu çevresel etkisini azaltmasına yardımcı olabilecek bir çift konsept ayakkabı geliştirdi. Synthesis olarak adlandırılan konsept, Thies’in tasarlanmış canlı malzemeler üzerine yaptığı araştırmaya dayanıyor ve Parsons Tasarım Okulu’ndaki tezinin bir parçası. Tasarımcı, canlı yosun içeren mürekkeple basılan deneysel ayakkabının çevredeki karbondioksiti emebileceğine inanıyor.

OXMAN’ın Bakteri Yetiştirerek Ürettiği O° Ayakkabıları

OXMAN; yalnızca bakterilerle üretilen bir termoplastik polimer olan PHA’ların kullanıldığı tek malzemeli tasarım platformu O° kapsamında bir dizi ayakkabı hazırladı. Yaklaşık 40 farklı malzeme ve ilgili imalat yöntemlerinin dahil olduğu tipik bir ayakkabı, aynı zamanda tasarımı ve üretimi özellikle zorlu bir topoloji. Tipik bir ayakkabı, son derece karmaşık bir biyomekanik sistemin (insan ayağı) fonksiyon ve rahatlığına uyum sağlayacak şekilde tasarlanmış bir dizi performans özelliği sergileyen malzeme ve kimyasalların bir araya getirilmesi olarak düşünülebilir. Köpükler, kumaşlar, kauçuklar, kaplamalar ve yapıştırıcıların her biri, kendi enerji yoğun kimyasal ve proses gelişiminin yanı sıra belirli ölçekte üretim için fabrikalar gerektiren bir ürün kategorisini temsil etmektedir. İnsanların yılda milyarlarca tükettiği bir ürün yaratmak için bu çeşitli bileşenlerin bir araya getirilmesi ve genellikle sentetik yapıştırıcılarla birbirine yapıştırılması gerekir. O°, ortam koşullarında biyolojik olarak parçalanabilirliği ve atmosferik karbondioksit veya metan gibi hammaddelerden üretilebilme yeteneği ile bilinen tek ve çok yönlü bir tek malzeme sınıfını ayarlayarak nesnelerin imalatındaki karmaşıklığı ortadan kaldırmayı amaçlamakta.

Robotik Püskürtmeyle 3 Dakikada Üretilen Çevre Dostu Ayakkabı

on, 3 dakika süren robotik püskürtmeyle ürettiği “Cloudboom Strike LS” isimli ürünüyle spor ayakkabı dünyasında performans ve çevre dostu bir devrim yapmayı hedefliyor.

İleri teknolojiyi kullanarak üretim yapan İsviçre merkezli spor giyim üreticisi on, ağırlığı ve çevresel etkiyi eşit ölçüde azaltan Cloudboom Strike LS’i geliştirdi. Adeta ayakta yokmuş hissi yaratan ultra hafif ürün, devrim niteliğindeki “LightSpray” teknolojisiyle üretiliyor. Cloudboom Strike LS, on’un LightSpray teknolojisiyle üretilen ilk ayakkabı. Bu teknoloji, robotik bir kolun termoplastik filamenti bir kalıba püskürterek kesintisiz, tek parçalı bir üst kısım oluşturmasını sağlıyor.

Yetişkinler ve Çocuklar İçin Ayaklar Büyüdükçe Büyüyen Ayakkabılar

Target, hem yetişkinler hem de çocuklar için özel olarak tasarlanan, patentli “büyüyen ayakkabı” serisini piyasaya sürdü.

“Çocuklar büyüdükçe büyüyen” ayakkabılar, bisikletler, giysiler, oda takımları son birkaç yıldır alışık olduğumuz bir konsept halşne geldi. Dev narkalar henüz bu işe pek bulaşmamış olsa da küçük şirketler ya da bireysel tasarımcılar bu türden sürdürülebilir ürünler geliştirmek konusunda oldukça kararlı davrandı. Bu defa ise ilk kez Target gibi bir devin büyüyen ayakkabı piyasaya sürdüğüne şahit oluyoruz. Üstelik yalnızca çocuklar için değil; ayak şişmesi gibi sorunlar yaşayan yetişkinler için de büyüyen ayakkabı yapmışlar. Target, ÜNOS by Sz isimli büyüyen ayakkabı serisi için yukarıda da belirttiğim gibi tanınmış ayakkabı tasarımcısı Dr D’Wayne Edwards ile iş birliği yapmış. Edwards, Nike ve Jordan markası için yaptığı çalışmalarıyla tanınıyor. Serinin ismi, “U Need One Size”ın kısaltılmışı.

Çocuklar Büyüdükçe Büyüyen Spor Ayakkabı

Çocukların büyümesine uyum sağlayan spor ayakkabı 4Steps, sıradan ayakkabılara kıyasla çevre dostu ve 3B baskıyla kişiselleştirilebilir bir alternatif sunuyor.

Ürün tasarımcısı Michele di Carlo’nun konsept tasarımı 4Steps, 6 – 14 yaş arası çocuklar için özelleştirilebilir 3B baskı spor ayakkabı(lardan) oluşuyor. 4Steps, çocuğun büyüme sürecinde sökülüp genişletilerek beş farklı versiyonda ayakkabıya dönüşebiliyor. Ayakkabıların ağırlığı yalnızca 123 gram. Ayrıca ekstra hafiflik ve nefes alabilirlik için petek yapılı kalıplanmış parçalar içeriyor. Ayakkabıların 3B baskı olarak üretilmesi, hafif olmalarında önemli rol oynuyor. Böylece çocuklar etrafta koşup oynarken onların ayaklarında ağırlık yapmıyor.

Ayakkabıda Geri Dönüştürülebilirliği Kolaylaştıran Tutkalsız Montaj Sistemi

Clément De Cooman tarafından tasarlanan “Joon” isimli ayakkabı konsepti, modüler bir montaj sistemi sunarak tabanın üst kısımdan kolayca ayrılmasını sağlıyor.

“Joon” tasarımda, geri dönüştürülebilirliği ve sökme kolaylığını ön planda tutarken, net hatlar ve modern bir estetik sunuyor; aynı anda hem işlevselliğini hem de sadeliğini koruyor. Geleneksel ayakkabı montaj yöntemleri, dayanıklılık ve geri dönüştürülebilirlik açısından çoğu zaman uyumsuz olan karışık malzemelerin ayrılmasını zorlaştırıyor. Daha basit bir ifade etmek gerekirse; ayakkabı yapımında kullanılan malzeme çeşidinin fazla olması ayrıştırılmasını problemli kılıyor. Bu çarpıcı gerçek, dev spor ayakkabı üreticilerinin ve bağımsız tasarımcıların bu konu üzerine eğilmesine yol açtı. Temelde 2 ana sürdürülebilir yol izlemeye başladılar. Bunlardan biri tek/az malzemeyle ayakkabı üretmek, diğeri de demonte ayakkabılar üretmek oldu. Ayrıca doğada tamamen çözünebilen/çürüyen organik içerikli spor ayakkabılardan, robotlar tarafından sistemli bir şekilde ayrıştırılabilmek üzere tasarlananlara pek çok etkileyici çalışmaya yer verdik. Bir de son dönemde kullanıcının ayağı büyüdükçe veya şiştikçe büyüyebilen ayakkabılar oldukça gündemde. Bu tasarım çözümlerinin tamamına buradan göz atabilirsiniz. Joon ise spor ayakkabı konseptinin dışında demonte bir ayakkabı olarak karşımıza çıkan ilk ayakkabılardan.

Bonus içerikler:

Spor Ayakkabıları Çanta Olarak İleri Dönüştürmek

Bibi Bazz, eski spor ayakkabıları çantalara dönüştürerek sınırlı sayıda üretilmiş bir koleksiyon hazırladı. İhtiyacı olmadığı halde sürekli yeni ayakkabı alan ve eski ayakkabılarını sürdürülebilir olmayan bir şekilde elden çıkaran çok sayıda kullanıcı var. Böyle bir dünyada, bu ayakkabıları geri dönüştüren veya ileri dönüştüren sürdürülebilir markaları ve tasarımcıları görmek oldukça sevindirici. Biz de sık sık bu etik markalara ve tasarımcılara yer veriyoruz. Bibi Bazz da eski spor ayakkabılardan ürettiği sınırlı sayıdaki çantalarla bu sürdürülebilir yaklaşımı benimsiyor. Bibi Bazz, ileri dönüşüme odaklanan bir marka ve Genesis Koleksiyonu, hasarlı veya ölü spor ayakkabılardan yapılmış el işi çantalardan oluşuyor.

MSCHF’in Ters de Giyilebilen Spor Ayakkabıları

MSCHF, çift yönlü giyilebilen BWD High isimli yeni spor ayakkabı modeliyle yine marjinallikte sınır tanımıyor.

Çizgi film karakterlerinin ayakkabılarına benzeyen Big Red Boot ile büyük ilgi toplayan Brooklyn merkezli yaratıcı kolektif MSCHF, geriye doğru bakan spor ayakkabılarıyla ses getirmeye devam ediyor. Kolektif, geçen yıl bir çift geriye dönük BWD ayakkabı yapmıştı. Bu kez yüksek bilekli yeni BWD High ile dikkatleri çekmeyi başardı. MSCHF’in BWD High modeli, yalnızca geleneksel estetiğe meydan okumakla kalmıyor, aynı zamanda çift ayak giriş noktasıyla işlevselliğe de meydan okuyor. Tasarımı, ayakkabının hem normal hem de geriye doğru giyilmesine olanak tanıyor. BWD High’ın geniş tabanı, gösterişli siyah ve mavi çizgilerle ayakkabıyı oldukça heybetli bir hake getirmiş. Aslında bu çizgili desen de ayakkabının işlevselliğini destekleyen bir detay. Moda endüstrisindeki absürtlüğün dozunu artıran ve belki de endüstriye “yeterince yaratıcı hatta absürt bile değilsin” diyen muzip bir bakış açısı var gibi. Belki biraz da her şeyi kabullenen moda bağımlılarına ayna tutuyor. MSCHF, sanatçılardan ve tasarımcılardan oluşan bir kolektif. Dolayısıyla BWD High’ın alt metnine dair birçok şey söylenebilir.

Shimano’dan Elektrikli ve Kendi Kendini Ayarlayan Bisiklet Ayakkabısı

Shimano; otomatik olarak kendini ayarlayabilen, elektrikli ve kablosuz bisiklet ayakkabısının patentini aldı.

Bisiklet sürücüsü normalde bisiklete bir ayakkabı, kilit/klips ve pedal aracılığıyla bağlanıyor. Shimano’nun sisteminde ise ayakkabının tabanında bir “ayarlayıcı” bulunmakta. Kilit buna takılıyor ve ayakkabı klipsleri geleneksel şekilde pedala takılıyor. Bu ayarlayıcı, ayakkabıyı önden arkaya ve soldan sağa hareket ettiren ters çevrilebilir bir elektrik motoru içeriyor. Kablosuz bir sistem ayakkabıya, kilite ve ayarlayıcıya güç sağlıyor.

Elle Nakışlanan Rengarenk Spor Ayakkabılar

İkonik spor ayakkabı modelleri, Sashiko Gals’ın nakış konusundaki ustalığıyla bambaşka bir güzelliğe kavuşuyor.

KUON ve Sashiko Gals, çoğunlukla geleneksel Japon dikiş – nakış tekniği olan sashiko ile çalışan en dikkat çekici çağdaş markalardan. Sashiko, kumaşın ve giysilerin dekoratif süslemesi ve/veya güçlendirilmesi için kullanılan geleneksel bir teknik. Genellikle kontrast oluşturan karmaşık görseller oluşturmak için indigo kumaş üzerine kalın beyaz bir iplik kullanılarak yapılıyor. Sashiko Gals, sashiko tekniğini kullanarak elle dikilmiş detaylara sahip özel spor ayakkabılar yaratıyor. KUON da aynı şekilde geleneksel Japon uygulamalarıyla ilgilenen bir marka. İş birliği yapan ikilinin üzerinde çalışmayı tercih ettiği dikkat çekici ayakkabılardan biri, Salomon’un en ikonik koşu ayakkabısı olan Salomon Speedcross 3 modeli. Aşağıdaki videoda bu ayakkabının nakışlanma sürecini görebilirsiniz. Bu arazi koşu ayakkabıları; kavrayıcı dış taban, naylon üst kısım ve Quicklace sistemi dahil olmak üzere tüm performans unsurlarına eksiksiz bir şekilde sahip.

Aşağıdaki derlemeler de ilginizi çekebilir:

İleri Dönüşüm ve Yaratıcılık [Bigumigu’da 2024]

Geri Dönüşüm ve Yaratıcılık [Bigumigu’da 2024]

Görsel: Target