2025’e doğru geri sayarken yılın haberlerini inceledik ve 2024’te ele aldığımız konular arasında öne çıkanları, içerdikleri temalara göre derledik. Tüm derlemelerimize buradan erişebilirsiniz. Bu derlemede, gezegenimizi korumak adına giderek daha büyük önem kazanan geri dönüşüm ilkesine dayalı projeleri bir araya getirdik.
Bu yıl da geçmiş yıllarda olduğu gibi organik atıkları geri dönüşümle ürün malzemesine dönüştüren yenilikler, özellikle de kahve atıklarını değerlendiren projeler öne çıktı. Bazıları, hem ileri dönüşüm hem geri dönüşüm hem de kompostlama süreçlerini içeren çalışmalar. Ayrıca dünyadan geri dönüşümle ilgili gelişmelere de yer verdik. OXMAN’ın “geri dönüşümün de ötesine geçen bir ürün reenkarnasyonu” olarak tanımladığı ayakkabıları en çok dikkat çeken tasarımlar arasındaydı.
Hep birlikte yılın yaratıcı geri dönüşüm projelerine yakından bakalım.
Elma Atıkları Kumaşa Dönüşüyor
Sozai Center, çiftçilerden topladığı elma atıklarını “Adam” adını verdiği yıkanabilir ve dayanaklı kumaşa dönüştürüyor. Japonya’daki elmaların yaklaşık yüzde 60’ı Aomori prefektörlüğünde yetişiyor. Meyvelerin sıkılması ve meyve suyu için preslenmesi nedeniyle bölgede, önemli miktarda üretim atığı da oluşuyor. Önümüzdeki 100 yıl için benzersiz bir malzeme kültürü yaratmayı hedefleyen araştırma ve tasarım enstitüsü Sozai Center ise bu atıkların değerlendirilmesi için harika bir yol buldu. Tasarımcılar, kalan posayı “Adam” adını verdikleri zarif bir kumaşa dönüştüren yeni bir teknoloji tasarladılar. Kumaşta yapay renklendirme yapılmıyor. Bu sayede elmanın farklı bölümlerinden kaynaklanan renkler ve dokular aynen kumaşa yansıyor. KOMORU Corporation ve M&T ile işbirliği yapan Sozai Center, yerel çiftçilerden tüm elma atıklarını topluyor. Ortaya da gövde, sap, kabuk ve çekirdek tozundan kaynaklı koyu kırmızı lekelerle bezeli yarı saydam bir kumaş çıkıyor. Suya ve sık yıkamaya dayanıklı olan “Adam”, giysilerde ve mobilyalarda kullanım için uygun. Sozai Center, ham kumaş satışının yanı sıra günlük kullanım için küçük bir kartlık/cüzdan ve çapraz çanta da tasarlamış.
Kahve Telvesi Çizim Kalemine Dönüşüyor
Grafit kalem ya da füzen benzeri bir malzeme olan GRIND Z, kahve atıklarından üretilmiş olması sayesinde doğal kahverengi tonlarında mis kokulu çizimler yapma imkanı sunuyor. GRIND Z, geri dönüşüme odaklanan ve çeşitli endüstriler için biyo bazlı geri dönüşüm çözümleri sağlayan bir biyoteknoloji şirketi olan Zirobio tarafından tasarlanmış. Kickstarter’da fonlanmakta olan kalem hakkında şu açıklamalar yapılmış: “Bu, %20 oranında geri dönüştürülmüş kahve telvesi içeren 5,6 mm’lik bir kalem. Tamamen kahvenin doğal rengini içeriyor, içine hiçbir yapay pigment eklenmedi. Eklenen balmumu ve yapıştırıcılar ise her çizginin pürüzsüz ve farklı olmasını sağlıyor.”
Kahve Atıklarıyla Yapılan Kahve-Beton %30 Daha Dayanıklı
Rakiplerine göre %30 daha dayanıklı olduğu vurgulanan kahve-betonla Avustralya’da test amaçlı bir yaya yolu inşa edildi.
Tüm dünyada sudan sonra en çok kullanılan maddenin beton olduğunu biliyor muydunuz? İnternette küçük bir araştırma yaptığınızda bu gerçeği doğrulayan birçok araştırmaya ve makaleye rastlayabilirsiniz. İlk etapta bu maddenin plastik, kağıt veya ahşap olduğunu düşünmek normal fakat dünya çapında her gün tüm bu malzemelerden daha fazla beton kullanılıyor. Ne yazık ki doğaya en çok zarar veren malzemelerden biri de beton. Peki ama hem sağlamlık hem de doğa dostu olmak açısından bu malzemenin yerini alabilecek daha sürdürülebilir bir alternatif olamaz mı? İşte Avustralya’daki RMIT Üniversitesi bu soruya yanıt verebilmek adına önemli hamleler yapıyor. RMIT Üniversitesi’ndeki (Melbourne) araştırmacılar, geri dönüştürülmüş malzeme olarak kahve atıklarının kullanıldığı bir beton üzerinde çalışıyorlar. Araştırmacılar, kahve atıklarını kullanarak betonu daha sürdürülebilir hale getirmekle kalmamış, aynı zamanda normal betondan %30 daha güçlü hale getiren yeni bir beton türü geliştirmişler!
Kahve Telvesi Su Kirliliğini Önlemek İçin Yeniden Kullanılabilecek
Brezilya’da yapılan bir araştırma, su kirliliğinin başlıca nedenlerinden biri olan tarımsal akıntılara karşı atık kahve telvesiyle mücadele edilebileceğini ortaya koydu. Brezilya’nın Paraná Federal Teknoloji Üniversitesi’nden bilim insanları, kahve telvesini yaygın tarımsal akıntıyı temizleme maddesi olarak potansiyel kullanımları açısından laboratuvar ortamında test etti. Araştırma; kullanılmış kahve telvelerinin, bazı su sistemlerinde – Avrupa Birliği’nin Su Çerçeve Direktifi’ne göre – yasal limitlerin üzerinde seviyelerde tespit edilen bentazon fazlasını temizlemek için kullanılabileceğini ortaya koydu. Bentazon, tarımda kullanılan yaygın bir herbisit (istenmeyen bitkileri kontrol etmek için kullanılan maddeler). Kahve telveleri çinko klorür ile aktive edildiğinde, içindeki karbon moleküllerinin, kirlenmiş sudaki bentazon içeriğinin %70’ini çıkarabildiği ortaya konuldu.
OXMAN’ın Bakteri Yetiştirerek Ürettiği O° Ayakkabıları
OXMAN; yalnızca bakterilerle üretilen bir termoplastik polimer olan PHA’ların kullanıldığı tek malzemeli tasarım platformu O° kapsamında bir dizi ayakkabı hazırladı. Yaklaşık 40 farklı malzeme ve ilgili imalat yöntemlerinin dahil olduğu tipik bir ayakkabı, aynı zamanda tasarımı ve üretimi özellikle zorlu bir topoloji. Tipik bir ayakkabı, son derece karmaşık bir biyomekanik sistemin (insan ayağı) fonksiyon ve rahatlığına uyum sağlayacak şekilde tasarlanmış bir dizi performans özelliği sergileyen malzeme ve kimyasalların bir araya getirilmesi olarak düşünülebilir. Köpükler, kumaşlar, kauçuklar, kaplamalar ve yapıştırıcıların her biri, kendi enerji yoğun kimyasal ve proses gelişiminin yanı sıra belirli ölçekte üretim için fabrikalar gerektiren bir ürün kategorisini temsil etmektedir. İnsanların yılda milyarlarca tükettiği bir ürün yaratmak için bu çeşitli bileşenlerin bir araya getirilmesi ve genellikle sentetik yapıştırıcılarla birbirine yapıştırılması gerekir. O°, ortam koşullarında biyolojik olarak parçalanabilirliği ve atmosferik karbondioksit veya metan gibi hammaddelerden üretilebilme yeteneği ile bilinen tek ve çok yönlü bir tek malzeme sınıfını ayarlayarak nesnelerin imalatındaki karmaşıklığı ortadan kaldırmayı amaçlamakta.
IKEA Personelinin Eski Üniformalarından ve Geri Dönüştürülmüş Atıklardan Üretilen Koleksiyon: VÄXELBRUK
IKEA, kendi personelinin eski üniformalarını çevre dostu tekniklerle geri dönüştürerek VÄXELBRUK isimli bir koleksiyon yarattı. IKEA 2020’de Avrupa’da yeni personel kıyafetlerini piyasaya sürdüğünde, yığınla atık kıyafetle karşı karşıya kaldı. Bu yığınlar çöpe mi gidecekti? Cevap “hayır” idi ancak yeniden değerlendirilmeleri için bir çözüm bulmak gerekiyordu. IKEA, sonraki iki yıl boyunca eski kıyafetleri toplamaya devam etti ve yüzlerce palet dolusu atık kıyafet biriktirdi. Bu atık yığınları, onları ikincil hammaddelere dönüştürmeyi amaçlayan VÄXELBRUK projesinin doğmasını sağladı. VÄXELBRUK; perdelerden, şallardan, minder kılıflarından ve çantalardan oluşan 16 tekstil bazlı ürünü kapsıyor. Bu parçalar, istenen kalite ve rengi elde etmek için 300 tonluk atılmış IKEA üniformalarından ileri dönüştürülmüş; kullanılmış PET şişelerin geri dönüştürülmesiyle elde edilen polyester ve benzeri diğer malzemelerle harmanlanmış. Yeni personel üniformaları arasından defolu olanlar da bu seride kullanılan malzemeler arasında.
Fransa’da Gıda Atıklarını Ayrıştırma Herkes İçin Zorunlu Oldu
Fransa’da artık her evde ve büyüklüğü ne olursa olsun her işletmede gıda atıklarını ayrıştırmak zorunlu. 1 Ocak 2024’ten itibaren Fransa’da geçerli olan kompost kuralları uyarınca artık herkes evinde ve işletmesinde gıda atıklarını ayrıştırmak zorunda. Buna göre yemek artıklarını, sebze kabuklarını, son kullanma tarihi geçmiş gıdaları ve bahçe atıklarını kapsayan biyo-atıklar diğer çöplerden ayrı bir şekilde değerlendirilecek. Evlerin ve işletmelerin organik maddeleri toplama için özel küçük bir çöp kutusu bulundurması ve belediyenin toplama noktasına atması gerekiyor. Daha önce, yalnızca senede 5 tondan fazla organik atık üretenler bu ayrıştırmayı yapmakla yükümlüydü.
Biraz daha geriye dönük keşif yapmak isterseniz aşağıdaki derlemeye de göz atabilirsiniz.
Geri Dönüşüm, İleri Dönüşüm ve Yaratıcılık [Bigumigu’da 2023]
Görsel: OXMAN
