Dünya genelinde milyonlarca insan için bir metro istasyonuna girmek, çıkmak ve de hatlar arasında aktarma yapmak günlük hayatın bir parçası. Ancak bu istasyonların tasarımı, insanların hareket kabiliyetini ve yaşamını doğrudan etkiliyor. Son 10 yıldır Avrupa’daki metro istasyonlarına dair derin bir merakla çalışan bir araştırmacı Albert Guillaumes Marcer, “Stations and transfers” adlı projesiyle bu yapıların anatomisini ortaya koyan bir tür dijital arşiv hazırlamış. Avrupa şehirlerinin yanı sıra New York ve Toronto gibi şehirlerin metro istasyonları da projenin bir parçası olmuş.

Platformda; Albert Guillaumes Marcer’in bu projeyle ilgili şu açıklamaları yer alıyor: “Zaman paraya çevrilebilseydi, bir aktarmada harcanan bir dakikanın, hareket halindeki bir tren ya da otobüste geçen bir dakikadan daha pahalı olduğunu fark ederdik. Aktarmanın bu zaman maliyeti, sadece bekleme süresini değil, bir hattan diğerine geçişte harcanan süreyi de içerir. Ayrıca, bu geçişin gerektirdiği fiziksel çaba da göz önünde bulundurulmalıdır. Bazı şehirler, ulaşım modları arası entegrasyonu (intermodaliteyi) ciddi bir konu olarak ele alırken, diğerleri buna yeterince önem vermemiştir. Kaliteli bir aktarma deneyimi sağlamak için dikkat edilmesi gereken bazı temel unsurlar vardır: yürünecek mesafeler, mimari engellerin olmaması, sefer saatlerinin uyumu ve iyi bir yönlendirme sistemi bunların başında gelir.”

2.547 istasyon çizimi

Marcer şöyle devam ediyor: “Son 10 yıldır, Paris’teki Place de la République ya da Madrid’deki Puerta del Sol gibi noktalarda mühendislerin 4 ya da 5 hattı yer altına nasıl sığdırabildiklerini anlamaya yönelik merakım sayesinde, farklı Avrupa şehirlerinden yaklaşık 2.547 istasyonun çizimini yapabildim. Bir istasyonun çizimini yapmak için bir kalem, bir defter, biraz mekansal hayal gücü ve tüm merdivenleri, koridorları, peronları ve asma katları yürümeye istekli olmak yeterlidir. Her ne kadar internetteki bilgilerle —tarihî veriler, inşaat ve etüt haritaları, fotoğraflar, videolar ve tren uzunlukları gibi kaynaklarla— çizimleri tamamlamaya çalışsam da, bazı hatalar bulunabilir.”

Albert Guillaumes Marcer, 2020’de COVID-19 karantinasının yarattığı sıkıntı nedeniyle, 2010’ların başından bu yana yaptığı tüm çizimleri ve inşaat projelerinden topladığım istasyon planlarını dijital ortama aktarmaya karar vermiş.  Hatta, hiç bulunmadığı şehirlerin istasyonlarını da çizmiş. Kaynaklar çeşitlilik gösterebiliyor; bazıları inşaat projelerinden, bazıları ise Wikimedia Commons’ta (örneğin Boston) yer alan diğer çizimlerden geliyor.

İstanbul Metrosu’nun ilginç özellikleri

Projede, İstanbul Metrosu ile ilgili aşağıdaki bilgilere yer verilmiş:

İstanbul metrosu, 10 hattın faaliyette olmasına rağmen oldukça modern bir yapıya sahiptir. 1980’lerde ve 1990’larda inşa edilen 1. ve 2. hatlar hariç, ağın geri kalanı 21. yüzyılda inşa edilmiştir. Hem Avrupa hem de Anadolu yakasında genişletme çalışmaları devam etmektedir. Tramvay ağı, her durakta turnikelerin bulunduğu metro sistemini tamamlayıcı niteliktedir. Ayrıca toplu taşıma ağı, üçü tamamen yer altında olmak üzere dört füniküleri de içermektedir.

Metro hatları; tren türü, otomasyon seviyesi, hat sayısı ve elektrifikasyon sistemi gibi teknik özellikler açısından önemli farklılıklar göstermektedir. Tünel ve istasyonların inşaat yöntemleri hattan hatta değiştiği için istasyon yerleşimleri de farklılık arz etmektedir. Sığ ya da viyadük üzerinde ilerleyen 1. hat dışında tüm hatlar oldukça derinden geçmektedir. İstasyona giriş ve çıkış süreleri nispeten uzundur ve bazı aktarma düzenleri uzun geçitler ya da gereksiz kat değişimleriyle sonuçlanabilmektedir. Ayrıca, turnikelerden yeniden geçilmesi gerektiği için aktarmalar ücretsiz değildir.

Tüm hatlar, 1. hattın daha sığ olması ve 6. hattın her istasyonda makaslı tek hat olarak inşa edilmesi dışında, yerin 20 ila 45 metre altına çift tüplü tünellerle inşa edilmiştir. Bazı istasyonlar 70 metre derinlikte yer almakta olup, sadece asansörle erişilebilmektedir.

Marcer’in detaylı analizleri; kentsel ulaşımın sadece zaman değil aynı zamanda kullanıcı deneyimi ve fiziksel efor açısından da nasıl optimize edilebileceğini gözler önüne seriyor.

Çizimleri içeren internet sayfasına bu adresten erişebilirsiniz.

Görsel: Stations and transfers