1 Ocak 2024’ten itibaren Fransa’da geçerli olan kompost kuralları uyarınca artık herkes evinde ve işletmesinde gıda atıklarını ayrıştırmak zorunda. Buna göre yemek artıklarını, sebze kabuklarını, son kullanma tarihi geçmiş gıdaları ve bahçe atıklarını kapsayan biyo-atıklar diğer çöplerden ayrı bir şekilde değerlendirilecek. Evlerin ve işletmelerin organik maddeleri toplama için özel küçük bir çöp kutusu bulundurması ve belediyenin toplama noktasına atması gerekiyor. Daha önce, yalnızca senede 5 tondan fazla organik atık üretenler bu ayrıştırmayı yapmakla yükümlüydü.
Gıda atıklarını toplayan yeşil işletmeler bundan sonra ne yapacak?
Yeni yasanın yürürlüğe girmesiyle birlikte altyapı eksiklerinin de hızla giderilmesi gündemde. Hükümetin Yeşil Fon’unun (Green Fund) desteğiyle belediyelerin bölge sakinlerine ayrıştırmayı kolaylaştıran imkanlar sağlaması bekleniyor. Gündemde olan bir başka konu ise sürdürülebilirlik üzerine kurulu girişimlerin yakında yerel yönetimlerin eylemleriyle rekabet etmek veya büyük iş birlikleri yapmak zorunda kalacak olması. Örneğin Strazburg sakinleri, 2019’dan bu yana startup Green Phoenix’in geri dönüşüm imkanlarından fardalanıyordu. Bölge sakinleri muz kabuklarını ve kahve telvelerini şehrin çeşitli noktalarına götürüp Green Phoenix’e teslim ederek birkaç Euro karşılığında bu atıkların enerjiye dönüştürülmesini sağlıyordu. Haftada yaklaşık 10 ton atık toplayabiliyordu ve yerel bir kamu hizmeti ve atık şirketiyle ortaklık yapıyordu. Bundan sonra Green Phoenix’în nasıl bir yol izleyeceği merak ediliyor.
Yeni yasa doğrultusunda belediyeler tarafından toplanacak gıda atıkları, komposta ve biyogaza dönüştürülecek. Alternatif olarak evde de kompost yapılması serbest olacak. Hanelerin organik atıkları ayırması ve kompostlaştırması için araç ve imkan sağlama yükümlülüğü yukarıda da bahsettiğim gibi şu anda yerel makamların sorumluluğunda. Tesisler yaygınlaşana kadar yasaya uymayanlara para cezası uygulanmayacak. Gelecekte daha katı kuralların getirilip getirilmeyeceği ise henüz bilinmiyor.
Avrupa Komisyonu’na göre gıda atıkları, AB gıda sisteminden kaynaklanan toplam emisyonların yaklaşık yüzde 16’sından sorumlu. BM, dünya çapında insan kaynaklı emisyonların yaklaşık yüzde 8’inin gıda kaybı ve israfından kaynaklandığını söylüyor. Gıdalardan ve bahçelerden kaynaklanan organik atıklar, evsel atıkların neredeyse üçte birini oluşturuyor. Diğer çöplerle karıştırıldığında genellikle çöplüklere veya yakma fırınlarına giden bu atıklar, buralarda metan ve CO2 gibi ısıyı tutan sera gazları açığa çıkmasına neden oluyor.
Ayrıca gıda atıkları; kağıt, plastik ve cam gibi geri dönüştürülecek ambalajların da kirlenmesine neden oluyor ki bu da geri dönüşüm sürecini zorlaştırıyor.
Zero Waste Europe (Sıfır Atık Avrupa) adlı STK’ya göre, 2018’de AB’nin toplam biyolojik atıklarının yalnızca yüzde 34’ü toplanmış ve geriye kalan 40 milyon ton potansiyel toprak besin maddesi çöpe gitmiş. Fransa’da her yıl kişi başına tahminen 82 kg kompostlaştırılabilir atık atılıyor.
Euronews Green’in haberine göre birçok Avrupa ülkesinde, organik atıkların ayrıştırılması belediye düzeyinde halihazırda uygulanıyor. İtalya’nın Milano kentinde 2014’ten bu yana evlerde gıda atığı toplama programı yürütülüyor. Programı başlatmak için evlere özel çöp kutuları ve kompostlanabilir torbalar verildi.
Başka ülkelerde de biyolojik atıkların yakılmasına ilişkin vergiler veya yasaklar benzer programları teşvik etmiş. Örneğin Avusturya, Hollanda ve Belçika’da ayrı çöp kutuları ve evde kompostlama yaygınlaşmış durumda. Birleşik Krallık, 2023 yılında gıda atıklarının ayrı olarak toplanmasını başlatma planlarını duyurdu. Bu, İngiltere’deki haneler için isteğe bağlı olmaya devam ediyor, ancak Galler’de ve işletme sahipleri için daha sıkı bir şekilde uygulanıyor.
