Sanal gerçekliğin potansiyeli için yapılan yorumlar özellikle 90’lı yılların ilk çeyreğinde oldukça umut doluydu. Hatta bu umut Hollywood’a da sıçramış, söz konusu potansiyel kurgu bazında bile olsa insanlara sunulmuştu. O dönemlerin nostaljisi için başrolde Pierce Brosnan’ın oynadığı 1992 yapımı The Lawnmower Man bir numaralı kaynak olarak gösteriliyor. Meraklılarına duyurulur.
Teknolojinin sanal gerçekliğin potansiyellerine hazır olmadığı düşünülerek bu dönemi geride bırakmışken son yıllarda askeri, tıbbi ve sivil alanlardaki çeşitli bakım ve üretim aşamalarında gerek test gerekse eğitim amacıyla kullanılan simülasyon çalışmaları ön plandaydı. Teknoloji devleri tarafından sanal gerçekliğe duyulan umut ise Mart ayında Facebook’un Oculus Rift’i 2 milyar dolara satın almasıyla ciddi ciddi dirildi. Bununla birlikte sanal gerçekliğin yine gelecek üzerine ne kadar söz sahibi olabileceğiyle ilgili fikirlere denk geliyoruz. Kimilerince teknoloji ilerledikçe niş alanlarda da yerini bulacağı düşünülse de şimdilik uygulamada ağırlıklı olarak oyun sektöründeki potansiyeli hakim gibi. Hikaye anlatımında köklü değişimler yaratabilme ihtimaliyse belki de konunun 90’lardaki heyecana en benzer tarafı.
Peki Facebook Oculus Rift iş birliğinde son durum nedir? Sony, Samsung, Google, Microsoft ve Apple bu yarışta ne kadar yol gitti? Az çok fikir sahibi olabilirsiniz, burada kabaca son durumlarından ve temel noktalarından bahsedeceğiz.
Oculus Rift’in satın alınmasıyla birlikte Zuckerberg sanal gerçekliği geleceğin platformu olarak tanımlamış; iletişim, çalışma ve oyun oynama şekillerimizi değiştirebileceğinden bahsetmişti. Zuckerberg, Rift için her ne kadar uzun vadeli planları var gibi görünse de, şimdilik Facebook’tan bağımsız şekilde girişimin kendi alanında (oyun sektörü) gelişmesine izin vermeye devam ediyor.
Girişim satın alındığından bu yana DK1 olarak geçen ilk prototibi dışında Crystal Cove, DK2 ve Crescent Bay olarak üç farklı versiyon çıkardı. Ağustos ayında Facebook para karşılığında Oculus’taki olası hataları tespit etmeleri için güvenlik araştırmacılarına çağrıda bulunmuştu. Eylül ayında yapılan Oculus Connect Konferansı’nda tanıtılan en güncel versiyonu Crescent Bay için ise henüz mükemmel olmasa da önceki prototiplere göre gelişme kaydedildiği yorumlar arasında. Demolar arasından fikir vermesi için Engadget tarafından yayınlanan videoyu seçtik.
Tüketicilere yönelik ilk başlıkların gelecek yıl satışa çıkacağı planlanırken fiyat için 200 dolar gibi bir miktar düşünülüyor. Alttaki görsel de başlığın son hali için ipucu niteliğinde paylaşılmış.
Bu ay içinde ön plana çıkan haberler arasında Oculus Rift’in geleceğiyle ilgili kurucusu Palmer Luckey ile yapılan Metro.co.uk röportajı vardı. Şimdiden başlığın ne tür veriler topladığını ve başlığı veri güvenliği açısından inceleyen Tech Page One haberi de ayrıca dikkat çekici.
Sony
Sanal gerçekliğe konsolda şans veren ilk teknoloji devi Project Morpheus ile Sony oldu. PlayStation 4 için geliştirilen sanal gerçeklik başlığı ilk olarak Mart ayında 2014 GCD’de duyuruldu. İlk gösterimi ise Tokyo Game Show’da gerçekleştirildi.
Başlıkla ilgili Haziran ve Temmuz aylarında ilk izlenimler paylaşılmıştı.
Ay sonunda projenin %85’inin tamamlandığını dile getiren Shuhei Yoshida donanımın özelliklerini spesifik olarak paylaşmasa da başlığın parçalarının akıllı telefonlarda da bulunabildiğini söyledi. Bu da başlığın makul fiyatlarda satışa çıkabileceğinin bir işareti. Project Morpheus’un piyasaya çıkışı için de 2015 öngörülüyor.
Başlıkla ilgili en yeni video Dave Ranyard’ın geçtiğimiz ay DICE Europe 2014 Summit’te yaptığı konuşmaya ait. (4:25 dk’dan itibaren izlenmesi önerilir.)
Sony’nin stratejileri elbette Oculus Rift ile karşılaştırılarak da ele alındı.
Samsung
Samsung ise sanal gerçeklik yolculuğuna Gear VR adlı Galaxy Note 4 için geliştirdiği başlıkla katıldı. Telefonu donanım olarak kullanma yaklaşımda bulunan firma yazılım kısmında Oculus VR ile anlaştı. Görünüşe göre tüketiciyle buluşma konusunda en hızlı davranan firma Samsung.
Sonbahar sonrasında satışa çıkması planlanan başlık ucuz lensler ve akıllı telefonla sanal gerçeklik deneyimi sunmuş Google Cardboard’u akıllara getiriyor. Farkı karton gibi bir malzemeyle kendi kendinize kurmamanız. Bu anlamda tasarım ve görüntü açısından Oculus Rift’le eş değer tutuluyor. 
Gear VR kafaya geçirilmesiyle Cardboard’a (bunda aparat elle tutularak deneyimleniyor), bilgisayar bağlanmamasıyla da Oculus’a göre daha cazip bulunuyor. Kısacası etrafta elinizi kolunuzu sallaya sallaya başlıkla dolaşabilirsiniz.
Şimdilik yapılan eleştiriler arasında cihazın 25 dakikalık kullanımda aşırı ısındığı detayı yer alıyor. Grafiklerinin de bir Oculus Crescent Bay olmadığı en yaygın yorumlar arasında. Telefonu başlık olarak kullanırken telefona herhangi bir bildirim gelmesi durumunda ne olacağını ise bu habere göre henüz Samsung da pek çözememiş.
Başlık, üçüncü parti perakendeciler aracılığıyla İngiltere’de ön sipariş aşamasında. MobileFun’ın 249 dolarlık bir fiyat biçtiği konuşuluyor.
Firma, içerik konusunda Marvel, DreamWorks ve Legendary Pictures’la anlaşmış. Yanlış okumadınız, yeni bir sinema deneyimi vaadi söz konusu. Teknolojinin bu anlamdaki sınırlamaları dahil, konu burada ele alınmış.
https://www.youtube.com/watch?v=VO6T4M4VMuk
Bu tarafta karton sanal gerçeklik gözlüğü olarak önceden bahsettiğimiz ve Kristal Elma 2014 Google çadırında da yer verilen Cardboard ile Oculus Rift karşılaştırmasıyla bahsedilen Google Glass sayılabilir. Yalnız bunlardan çok daha yeni bir gelişme var, bu da firmanın geçtiğimiz hafta Florida merkezli Magic Leap girişimine 500 milyon dolarlık yatırımda bulunması.
Gelişme ilk duyulduğunda girişim hakkında sinematik gerçeklik üzerine çalışıldığı bilgisine erişilmişti. Sanal gerçeklik ve arttırılmış gerçekliğin daha gerçekçi versiyonlarını geliştirdiği (ya da sanal gerçeklik görüntüleriyle gerçek dünyayı karıştırdığı) söylenen Magic Leap bu açıdan Oculus Rift’e ciddi bir rakip olacak gibi görülüyor.
Google’ın Magic Leap için planı esrarengiz gibi görünse de, en azından biyomedikal mühendisi Rony Abovitz tarafından kurulan firmanın neler yaptığıyla ilgili detayları ExtremeTech ve Recode‘dan edilebilirsiniz.
Microsoft
- Google’ın Oculus’a nasıl ciddi bir rakip olabileceği konuşulurken, Microsoft’un da RoomAlive prototibiyle Project Morpheus’u çocuk oyuncağı konumuna düşürebileceği söyleniyor. Altı projektör, birer Kinect sensörü ve bilgisayarla tüm odayı sanal gerçeklik deneyimine dönüştürebilecek RoomAlive, önceden araştırma bazında çalışılıp rafa kaldırılan IllumiRoom‘la benzerlik taşıyor. Hala prototip aşamasında olan projenin piyasaya sürülmesi durumunda fiyat politikasının da önemli bir ayrıntı olacağı şimdiden belli.
RoomAlive’ın bir diğer iddiası da hareketliliğe bağlı rahatsızlığı (ki Oculus Rift gibi sanal gerçeklik başlıklarının sıklıkla karşılaştığı eleştiri konusu) önlemesi. Ortadaki bir başlık olmayınca…
Bunlar açıklanmışken, Microsoft’a ay sonunda sanal gerçeklik üzerine girişimleri sorduğunda Phil Specter konuyla ilgili planları henüz açıklamayacaklarını söylemişti. Kinect, ses ve sanal gerçekliğin yeni oyun dünyaları için yeni unsurlar olduğu belirtip Oculus ve Sony’nin sanal gerçeklik yatırımlarına sevindiğini paylaşmakla yetinmişti.
Microsoft’un bu zamana kadar gidişatı belli olmayan veya rafa kaldıran projeleri de mevcut. Önceden XBox One için arttırılmış gerçeklik projesi olarak tanıtılan Project Fortaleza rafa kaldırılanlar arasındaydı. Belirsiz görünenler için; Microsoft’un XBox One’da dünyanın ilk başa takılan göz takibi ekranı FOVE ile iş birliğine gitme ihtimalinden bahsedilmişti. Gidişatı belirsiz gibi görünen bir diğer proje de Osterhout Design Group ile çalıştığı arttırılmış gerçeklik gözlüğü.
Apple
Devlerin neredeyse hepsinde iyi kötü hareketlilik varken konu sanal gerçekliğe geldiğinde Apple’dan fazla ses çıkmıyor gibi görünüyor. Bu sessizliği bir miktar CultofMac tarafından paylaşılan bazı patent detayları bozdu diyemeyiz. Yakınlarda da bu konuda firma tarafında pek bir kıpırtı görünmüyor.
Yalnız iOS için geliştirilmiş sanal gerçeklik başlığı AirVR bu sessizliği bir süreliğine bozacak gibi. Toronto merkezli Metatecture firması tarafından ortaya konulan proje Kickstarter’daki birkaç gün önce sonlanan kampanyasında ihtiyaç duyulan bütçeyi karşıladı. Hatta sınırı bir miktar da aştı.
iPad Mini, iPad Mini Retina ve iPhone 6+ ile uyumlu bu prototipler, son halleriyle 2015 sonrasında piyasaya çıkacak. Başlığın içerik yelpazesinde ise şunlar var; AppStore’daki iOS uygulamaları ve oyunları, iTunes’dan yüklenmiş veya YouTube’dan doğrudan “stream” edilen filmler ve konserler, AirVR uyumlu web sayfaları ve oyunları.
Son söz: Bahsettiğimiz başlıkların birçoğu gelecek yıl satışa çıkacak gibi görünse ve sanal gerçeklik için bir yeniden doğuş dönemi yaşansa da Palmer Luckey, sanal gerçekliği bu zamanların aksine 1O yıl sonrası için geleceğin ortamı olarak görüyor. Harika yüksek çözünürlüklü ekranlar, yüksek yenileme oranları, hızlı işleyicilerle birlikte teknolojinin belli bir teknolojiyi tutturabileceği görüşünde. Sony adına konuşan Worldwide Studios America Playstation Sorumlusu Scott Rohde sanal gerçekliğin çok büyük bir potansiyeli olduğu ve her yeni teknoloji gibi piyasaya açılmasının zaman alacağını söylüyor. Rohde yakın gelecekte çıkacak sanal gerçeklik başlıklarının 5-10 yıl sonraki teknolojiyle benzer olacağına çok da inanmıyor. Şimdilik değişim dalgasının bir parçası olma motivasyonuyla deney sürecinde ilerliyorlar.
